آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

بانكدارى در دنياى امروز جزء واجبات اقتصاد است؛ در دنیای کنونی یک بانک سالم می تواند مركز مطمئنّى براى حفظ اموال مردم و وسيله اى مطمئن براى نقل و انتقالات مالى و ابزارى براى نقل و انتقال سرمايه ها باشد. آری بانک ها محل تجميع اموال و سرمايه هاى راكد و مجمعی برای انجام فعاليهاى اقتصادى با سرمايه ديگران و جایی برای اعطاى تسهيلات بانكى به مديران فاقد سرمايه و مرکزی برای سياست گذارى پولى به حساب می آید. البته خدمات بانك ها به اين موارد خلاصه نمى شود و اين ها مهمترين خدمات بانك هاست.

بانكدارى در دنياى امروز، جزء واجبات اقتصاد است به گونه اى كه اگر كسى تصور كند مى شود بانك را از زندگى اقتصادى مردم حذف كرد اشتباه بزرگى مرتكب شده است؛ چرا كه اگر بانك نباشد يا چرخ هاى اقتصاد به كلّى متوقف مى شود و يا با مشكلات بزرگى مواجه خواهد شد. بنابراين نبايد و نمى توان بانك را از زندگى كنونى حذف كرد، بلكه بايد اصلاح و اسلامى شود و اين دو، از هم جدا هستند.
در دنیای کنونی يك بانك سالم مى تواند خدمات زيادى به مشتريان خود و مردم ارائه دهد و در تسهيل و پيشرفت امور اقتصادى خرد و كلان جامعه مؤثر باشد که ما در اينجا به هفت خدمت عمده آن اشاره مى كنيم.(1)
1- بانك، مركز مطمئنّى براى حفظ اموال مردم است؛ در زمان هاى گذشته مردم ناچار بودند سرمايه هاى خود را در منزل نگهدارى كنند، كسانى كه ثروت متوسط يا زيادى داشتند دائماً در اضطراب و ناراحتى بودند. نه تنها ترس از اموال، بلكه ترس از جان خود نيز داشتند چون گاه براى دفاع از اموال خود، جان خود را در معرض خطر قرار مى دادند. اينجا بود كه بشر به فكر چاره اى افتاد كه تمام سرمايه ها يك جا جمع شود و از آنجا محافظت جدّى و قوى صورت پذيرد و اين مكان، همان بانك بود كه به وسيله هاى مختلف از قبيل نگهبانان، گاوصندوقها، دزدگيرها و... از آن محافظت مى شود. و بدين وسيله اضطراب و نگرانى صاحبان سرمايه ها برطرف شد و اگر براى بانكها جز همين خدمت نباشد براى فلسفه تأسيس آنها كافى بود.
2- بانك وسيله اى مطمئن براى نقل و انتقالات مالى است؛ اگر بانك نبود نقل و انتقال پول در معاملات بسيار مشكل بود و زندگى اقتصادى در دنياى امروز متوقّف و يا حدّاقل با مشكلات بزرگى مواجه مى شد و اين فلسفه نيز به تنهايى براى تأسيس بانك ها كافى است.
3- بانك، ابزارى براى نقل و انتقال سرمايه هاست؛ سرقت ها، راهزنى ها، قتل ها، غارت ها، ناامنى ها و... از جمله مشكلات زندگى گذشته بود، علاوه بر سختى ها و مرارت ها و نگرانيهايى كه در انتقال پول ها وجود داشت. ولى اكنون بانك ها با يك تلفن، بدون انتقال يك اسكناس، اين كارها را در زمان بسيار كوتاهى انجام مى دهند و داد و ستدها و فعاليت هاى اقتصادى با سرعت و سهولت و اطمينان خاطر صورت مى گيرد.
4- بانك، محل تجميع اموال و سرمايه هاى راكد است؛ هر كس از افراد جامعه مقدارى سرمايه دارد ـ كم، متوسط يا زياد ـ كه در بسيارى از اوقات اينها راكد و بى مصرف است، وقتى اين سرمايه ها در مركزى جمع آورى شود تبديل به سرمايه عظيمى مى شود كه اگر از آن بهره بردارى سالم شود، خدمات بسيار بزرگ و ايده آلى را با آن مى توان انجام داد.
بنابراين تجميع اموال و سرمايه هاى راكد و تبديل آنها به ثروت كلان و سودآور، يكى از خدمات بزرگ يك بانك سالم است.
5- فعاليهاى اقتصادى با سرمايه ديگران؛ در جامعه افرادى هستند كه داراى سرمايه هايى هستند ـ كم يا زياد ـ ولى قدرت استفاده و بهره گيرى از سرمايه خويش را ندارند؛ كه اين مسأله علل زيادى دارد:
1) ضعف مديريّت.
2) كهولت سن و ضعف جسمانى.
3) بيمارى و نداشتن سلامت كافى.
4) سن کم و عدم رشد كافى؛ مانند كودكان يتيمى كه ارثى از پدرشان به آنها رسيده است، و امثال اينها.
يك بانك سالم مى تواند به اين نوع افراد خدمت بزرگى كند، به اين كيفيت كه سرمايه هاى اينها را بگيرد و با آن تجارت كند و در قالب مضاربه و يا ساير عقود اسلامى كار كند، مقدارى سود براى خود بردارد و مقدارى را هم به صاحب سرمايه بدهد، كه بدين صورت هم سرمايه معطل نمى ماند و هم مشكلى از صاحب سرمايه حل مى شود، و پول او تحليل نمى رود.
6- اعطاى تسهيلات بانكى به مديران فاقد سرمايه؛ اشخاصى هستند كه به عكس افرادى كه در قسمت قبل ذكر شد؛ قدرت مديريت براى توليد و تجارت را دارند ولى سرمايه لازم را ندارند. اينها افرادى هستند كه از مسائل كشاورزى، تجارت و صنعت آگاهى كافى دارند، ولى پول و سرمايه اى كه در اين راستا به كار گيرند را ندارند، در اينجا بانك سالم به اين افراد سرمايه اى مى دهد كه با آن كار كنند، و با آنها شريك مى شود و از آن به تسهيلات بانكى يا تسهيلات اعتبارى تعبير مى كنند كه اين كار هم به نفع جامعه است و هم به نفع بانك، و هم به سود خود اين افراد.
7- سياست گذارى پولى؛ و بالاخره فلسفه مهمّ هفتم كه از طريق بانك ها صورت مى گيرد مسأله سياست گذارى پول و كنترل حركت هاى تورمى و ايجاد شتاب به هنگام لزوم شتاب است.
اين گونه برنامه ها هر قدر توسعه يابد به سود جامعه است و در ايجاد اشتغال و حركت هاى اقتصادى فوق العاده مؤثر است، مشروط بر اينكه توأم با برنامه ريزى دقيق باشد و بانك ها از اين پول ها و سرمايه ها فقط به نفع خودشان استفاده نكنند، بلكه اين سرمايه هاى عظيم و كلان را در مسير منافع مردم بكار گيرند، که اين كار خدمت بسيار بزرگى به تأمين منافع توده هاى مردم خواهد بود.(2)