آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در روايات اسلامى آمده است كه زمين از «حجت الهى» خالى نمى شود؛ و اگر در روى زمين تنها دو نفر باقى بمانند يكى از آنها حجت الهى است؛ چرا که خداوند بزرگوارتر از آن است كه زمين را بدون امام عادلى رها سازد. آری اگر حجت الهى ساعتى در زمين نباشد زمين متزلزل مى‌شود و اهلش را فرو مى برد و لذا آخرين كسى كه در جهان از دنيا مى رود امام است.

از مسائل مهمى كه در روايات اسلامى روى آن تكيه شده اين است كه زمين از نماينده الهى خالى نمى شود؛ و در روايات فراوانى كه از منابع اهل بيت(عليهم السلام) به ما رسيده است اين مضمون به طور مكرر آمده كه صفحه روى زمين از امام [يا پيامبر] يا به طور كلى «حجت الهى» خالى نمى ماند.
در كتاب شريف «كافى» دو باب در اين زمينه منعقد شده است. و در يك باب تحت عنوان «اِنِّ الاَرْضَ لا تَخْلُو مِنْ حُجْة» سيزده روايت از امام باقر(عليه السلام) و امام صادق(عليه السلام) و امام على بن موسى الرضا(عليهما السلام) و بعضى از ائمه ديگر نقل شده؛ و در باب ديگر تحت عنوان «اِنَّهُ لَوْ لَمْ يَبْقَ فِى الاَرضِ رَجُلانِ لَكانَ اَحَدَهُما الحُجَّةُ»(1)؛ (اگر در روى زمين تنها دو نفر باقى بماند يكى از آنها حجت الهى است) نیز پنج روايت به همين مضمون آمده است كه ذيلا به بعضى از روايات هر دو باب اشاره مى شود.
در يكى از اين احاديث از امام صادق(عليه السلام) مى خوانيم كه: «اِنَّ الاَرْضَ لاتَخْلُوا اِلاّ وَ فيها اِمامٌ كَيْما اِنْ زادَ المُؤمِنُونَ شَيْئاً رَدَّهُمْ وَ اِنْ نَقَصُوا شَيْئاً اَتَمَّهُ لَهُم»(2)؛ (زمين هرگز خالى نمى شود مگر اينكه در آن امامى است تا اگر مؤمنان چيزى [ناآگاهانه بر تعليمات الهى] بيفزايند آن ها را بازگرداند و اگر چيزى كم كنند آن را تكميل نمايد).
باز در حديث ديگرى از همان حضرت مى خوانيم: «اِنَّ الله اَجَلُّ و اَعْظَمُ مِنْ اَنْ يَتْرُكَ الاَرْضَ بَغَيْرِ اِمامٍ عادلٍ»(3)؛ (خداوند بزرگوارتر از آن است كه زمين را بدون امام عادلى رها سازد). حتى در بعضى از اين احاديث آمده است كه اگر امام و حجت الهى ساعتى در زمين نباشد زمين متزلزل مى شود و اهلش را فرو مى برد.(4)
در حديث ديگرى از امام صادق(عليه السلام) مى خوانيم كه مى فرمود: «لَوْ كانَ النّاسُ رَجُلَيْنِ لَكانَ اَحَدُهُما الاِمامُ»(5)؛ (اگر مردم [جهان] تنها دو نفر باشند يكى از آن ها امام است)، و در ذيل همين حديث آمده است: «وَ اِنَّ آخِرُ مَنْ يَمُوتُ الاِمامُ»؛ (آخرين كسى كه در جهان از دنيا مى رود امام است).
علاوه بر هيجده حديث بالا در نهج البلاغه نيز با صراحت به اين معنى اشاره شده است، در بيانات مهمى كه على(عليه السلام) به كميل بن زياد فرمود، چنين مى گويد: «اللّهُمَ بَلى لاتَخْلُو الاَرضُ مِنْ قائِم لِلّهِ بحُجَة، اِمّا ظاهِراً مَشْهوراً وَ اِمّا خائِفاً مَغْمُوراً، لِئَلاّ تَبْطُلَ حجَجُ اللهِ وَ بَيِناتُهُ»(6)؛ (آرى هرگز روى زمين خالى نمى شود از كسى كه با حجت الهى قيام كند، خواه ظاهر باشد و آشكار و يا ترسان و پنهان، تا دلائل خداوند و نشانه هاى روشن او از ميان نرود).
مرحوم علامه مجلسى نيز در جلد 23 بحار الانوار در باب «الاضطرار الى الحجة»؛ (باب نياز به وجود حجت الهى) نيز 118 حديث در اين زمينه نقل كرده كه قسمتى از آن، همان احاديث اصول كافى است و قسمت هاى زيادترى از كتب ديگر بر آن افزوده است.(7)
به اين ترتيب مسأله وجود يك حجت الهى در هر عصر و زمانى در روى زمين يكى از مسائل مسلم در مكتب اهل بيت(عليهم السلام) است، تا آن جا كه در حديثى از امام موسى بن جعفر(عليهما السلام) مى خوانيم كه زمين حتى براى يك چشم بر هم زدن از حجت خدا خالى نمى شود که يا ظاهر است و يا پنهان «اِنَّ اللهَ لايُخلِى اَرْضَهُ مِنْ حُجَّةٍ طَرْفَةَ عَيْن، اِمّا ظاهِرٌ وَ اِمّا باطنٌ».(8)،(9)