آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

شیعه از آن جهت که براى منصب امامت و خلافت، ارزش خاصى قائل است و خطّ امامت را ادامه دهنده خطّ نبوّت مى داند، لذا آن را از اصول دین به شمار آورده. ولى اهل سنّت این مسئله را جدّى نگرفته و براى آن چندان اهمیتى قائل نشده اند و لذا آن را جزو فروع دین به حساب مى آورند.

یکى از مسائل مهمّ اسلامى نزد شیعه امامیه، مسئله امامت و جانشینى پیامبر(صلى الله علیه وآله) است. شیعه از آن جهت که براى منصب امامت و خلافت، ارزش خاصى قائل است و خطّ امامت را ادامه دهنده خطّ نبوّت در تبیین، توضیح، توسعه و تطبیق شریعت مى داند، لذا نزد آنان از اهمیت ویژه اى برخوردار بوده و آن را از اصول دین به شمار آورده اند. ولى اهل سنّت این مسئله را جدّى نگرفته و براى آن چندان اهمیتى قائل نشده اند و لذا آن را جزو فروع دین به حساب مى آورده اند.
جا دارد که این مسئله مهمّ زیربنایى که حیات معنوى و مادى جامعه به آن وابسته است مقدارى مورد بررسى قرار گیرد تا به حقیقت آن پى ببریم.
در بین فرقه هاى اسلامى، اختلاف است که آیا امامت از اصول است یا فروع و در صورتى که از اصول به حساب مى رود از اصول دین است یا از اصول مذهب؟
اصول دین مجموعه امورى است که مرتبط به عقیده اسلامى است، و تقلید در آن ها صحیح نمى باشد، بلکه بر هر فرد مکلّف لازم است که در آن ها قناعت ذاتى پیدا کرده و از راه عقل و فطرت با نظر و تدبّر در ادله به  آن ها اعتقاد وجدانى پیدا کند.
فروع دین تکالیف و احکامى است که جنبه عملى داشته و مربوط به افعال و رفتار و عملکرد مکلفین است.
و اصول مذهب مجموعه اعتقاداتى است که پایه هاى یک مذهب را تشکیل مى دهد.
اصول دینى که مورد اتفاق جمیع مسلمین است عبارتند از «توحید، نبوّت و معاد»، ولى در مورد امامت اختلاف است، و درباره آن سه نظر وجود دارد:
1 ـ امامت از فروع دین.
2 ـ امامت از اصول مذهب.
3 ـ امامت از اصول دین.
کسانی که امامت را از فروع دین می دانند معتقدند: امامت ریاستى دنیوى براى نظم امور بندگان است، لذا براى حفظ امور مسلمین و نظام آن ها، بر مردم واجب کفایى است که کسى را بر این امر بگمارند؛ در حالی که امامت تنها ریاستى دینى و یا دنیوى نیست، بلکه منصبى الهى و بس عظیم است که نفوس بشر را به کمال مطلوب خود هدایت مى کند، و از شؤونات آن ریاست دینى و دنیوى است. جامعه اسلامى بعد از پیامبر(صلى الله علیه وآله) احتیاج به اشخاصى دارد که ادامه دهنده راه آن حضرت در بُعد تبیین، توسعه و تطبیق شریعت باشند، لذا شیعه براى آن اشخاص خصوصیات و صفاتى را قائل است که براى پیامبر(صلى الله علیه وآله) لازم مى داند، از جمله: عصمت، علم غیب و دیگر صفات؛ گرچه معتقد است بعد از پیامبر(صلى الله علیه وآله) نبىّ دیگرى نخواهد بود.(1)
وقتی امامت آنقدر مهم است که سعادت بشر در گرو آن است چطور می تواند از فروع دین باشد و بتوانیم با تقلید از چند نفر که با شخصی بیعت کرده اند ما هم او را امام بدانیم و در همه امور از او تبعیت کنیم ولو بدانیم معصوم نیست و تضمینی در تبعیت از او برای رسیدن به سعادت نیست!؟ با این توضیحات بسیار روشن است که هر مکلفی وظیفه دارد برای سعادت دنیا و آخرت خود از کسی پیروی کند که معصوم باشد و شناخت چنین شخصی نیاز به تحقیق و تفحص دارد تا حدی که به اقناع ذاتی برسد و این یعنی امامت از اصول دین است.(2)