آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

منطقه فدک با صلح تسلیم شد و بر اساس آیه 6 سوره حشر در اختیار حضرت رسول درآمد. پیامبر نیز طبق آیه «وآت ذا القربى حقّه» آن را به حضرت زهرا بخشید. این کار حکمتهایی داشت: مانند اینکه منبع درآمدی برای دودمان پیامبر برای زندگی آبرومندانه بود. از عواید آن نیز می شد به مستمندان کمک کرد. همچنین پشتوانه مالی خوبی برای حضرت علی به عنوان خلیفه انتخاب شده توسط پیامبر برای اداره امور وابسته به منصب خلافت بود.

در سال هفتم هجرى که ارتش اسلام دژهاى مستحکم خیبر را محاصره کرد، همه آنها با قدرت نظامى فتح گردید، جز «فدک» که مردم آنجا از در صلح و مسالمت وارد شدند و اراضى آنان به صورت املاک خالصه درآمد و در اختیار رسول خدا (صلی الله علیه وآله) قرار گرفت، یعنی این سرزمین از «انفال» و در اختیار پیامبر(صلی الله علیه وآله) بود.
آنچه گفته شد، مورد اتفاق فقیهان اسلامى و مطابق با حکم قرآن مجید مى باشد، آنجا که مى فرماید:
«وَ ما أَفاءَ اللَّهُ عَلى‏ رَسُولِهِ مِنْهُمْ فَما أَوْجَفْتُمْ عَلَیْهِ مِنْ خَیْلٍ وَ لا رِکابٍ وَ لکِنَّ اللَّهَ یُسَلِّطُ رُسُلَهُ عَلى‏ مَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ عَلى‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدِیرٌ»؛ (1)
(و آنچه را خدا از آنان (یهود) به رسولش بازگردانده [و بخشیده] چیزى است که شما براى به دست آوردن آن [زحمتى نکشیدید،)] نه اسبى تاختید و نه شترى، ولى خداوند رسولان خود را بر هر کس بخواهد مسلّط مى ‏سازد و خدا بر هر چیز توانا است!).
از سوى دیگر، قرآن پیامبر را موظف ساخت که حق «ذى القربى» را بپردازد. چنان که مى فرماید: «وآتِ ذَا الْقُربى حقّه»؛(2) (حق خویشاوندان را بپرداز).
نزدیک ترین فرد به رسول خدا (ٌصلی الله علیه وآله) دخت گرامى او فاطمه (سلام الله علیها) بود، از این جهت «فدک» را به او بخشید و تا زمانى که پیامبر (صلی الله علیه وآله) زنده بود، کارگران حضرت زهرا (سلام الله علیها) آنجا را اداره مى کردند.
این کار علاوه بر اینکه دستور الهی و حقّی اختیاری برای پیامبر درباره فدک و در حق پاره تن و جگرگوشه اش بود، حکمتهایی نیز داشت.
1. پس از رحلت پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله)، طبق تصریحات مکرّر آن حضرت، زمامدارى مسلمانان از آنِ امیر مؤمنان (علیه السلام) بود و اداره این مقام و منصب به هزینه سنگینى نیاز داشت. حضرت على (علیه السلام) براى اداره امور وابسته به منصب خلافت مى‏ توانست از درآمد فدک به نحو احسن استفاده کند. گویا دستگاه خلافت از این پیش بینى پیامبر (صلی الله علیه وآله) مطّلع شده بود که در همان روزهاى نخست، فدک را از دست خاندان پیامبر خارج کرد.
2. دودمان پیامبر (صلی الله علیه وآله)، که مظهر کامل آن یگانه دختر وى و نور دیدگانش‏ حضرت حسن (علیه السلام) و حضرت حسین (علیه السلام) بود، باید پس از فوت پیامبر (صلی الله علیه وآله) به صورت آبرومندى زندگى کنند تا حیثیت و شرف رسول اکرم و خاندانش محفوظ بماند. براى تأمین این منظور پیامبر (صلی الله علیه وآله) فدک را به دختر خود بخشید.
3. پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) مى دانست که گروهى کینه حضرت على (علیه السلام) را در دل دارند، زیرا بسیارى از بستگان آنها به شمشیر علی(علیه السلام) در میدان هاى جنگ با کفار کشته شده بودند یکى از راه هاى زدودن این کینه این بود که امام (علیه السلام) از طریق کمک هاى مالى از آنان دلجویى کند و عواطف آنان را به خود جلب نماید. همچنین به کلیه بینوایان و درماندگان کمک کند و از این طریق موانع عاطفى که بر سر راه خلافت او بود، از میان برداشته شود.
پیامبر (علیه السلام)، هرچند ظاهراً فدک را به زهرا(سلام الله علیها) بخشید، ولى درآمد آن در اختیار صاحب ولایت بود تا از آن، علاوه بر تأمین ضروریات زندگى خود، به نفع اسلام و مسلمانان استفاده کند.(3)