آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

ابن تیمیه می گوید: اگر منظور از«قربی» در آیه مودت، خویشاوندان پیامبر(ص) بود، باید از عبارت «لذوی القربی» استفاده می شد نه «فی القربی». در پاسخ این شبهه، همچنان که زمخشری و دیگر مفسرین گفته اند باید گفت: در این آیه اهل بیت، محلّ و مکان مودّت و مقرّ آن قرار گرفته اند. همچنین اشتباه ابن تیمه از آنجا ناشی شده که حرف جر«فی» را متعلق به مودت گرفته در حالی که این حرف جر و مجرورش متعلق به محذوف هستند و تقدیر آیه این چنین است: «الاّ المودة ثابتةٌ فی القربى».

ابن تیمیه مى گوید: چرا خداوند نفرمود: «الاّ المودة لذوى القربى»، بلکه فرمود: «إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبى»، و اگر مقصود خداوند خویشاوندان پیامبر(صلى الله علیه وآله) بود. باید «للقربى» یا «لذوى القربى» مى گفت، همان گونه که در آیه خمس فرمود: «وَاعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْء فَأَنَّ للهِِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِی الْقُرْبى».(1)
در پاسخ مى گوییم: با مراجعه به کتب تفسیر پى خواهیم برد که مفسّران درصدد پاسخ از این سؤال برآمده و جواب آن را داده اند.
زمخشرى مى گوید: «اگر گفته شود: چرا گفته نشد: الاّ مودة القربى، یا گفته نشد: الاّ المودة للقربى؟ و به طور کلّى «إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبى» معنایش چیست؟ در جواب مى گوییم: در این آیه، اهل بیت، محلّ و مکان مودّت و مقرّ آن قرار گرفته اند. به عنوان مثال، عرب مى گوید: «لى فی آل فلان مودّة»؛ (براى من در آل فلان مودّت است)، مقصود آن است که من آنان را دوست دارم و آنان مکان و محلّ حبّ من هستند. در مورد آیه «فِی» متعلّق به مودّت نیست، بلکه متعلّق به محذوف است مثل این که مى گوییم: «المال فى الکیس»؛ (مال در کیسه است) که تقدیر آن چنین است «المال موجودٌ فى الکیس». در مورد آیه نیز این چنین است: «الاّ المودة ثابتةٌ فی القربى» مگر مودّتى که در خویشاوندان رسول ثابت است.»(2)
همین تفسیر نیز از فخررازى(3) و ابوحیان(4) و نیشابورى(5) و ابوالسعود(6) رسیده است.(7)