آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

تورات در ابتدا به صورت روایات شفاهی منتقل شد، پس از مدّتی در چند مجموعه مکتوب گردید و نهایتا در قرن پنجم قبل از میلاد، در یک کتاب گردآوری شد. به عقیده ی یهودیان و مسیحیان، الهامات الهی در تمامی مراحل تألیف، پشتیبان بوده است. اسفار پنج گانه عبارتند از: سفر پیدایش، سفر خروج، سفر لاویان، سفر اعداد و سفر تثنیه است. محتوای سفر پیدایش به آفرینش جهان و سفر خروج از زندگی حضرت موسی و در سفر لاویان از اصول کتاب شریعت و سفر اعداد به آمار بنی اسرائیل می پردازد، سفر تثنیه نیز به معنای تکرار شریعت است.

کتب موسی که گاهی اسفار پنجگانه نامیده می شود، مقدس ترین کتاب یهودیان است و فرقه ی سامریان که انشعابی داخل یهودیت هستند و هنوز بقایای آن در برخی از روستاهای فلسطین مشاهده می شود، وحی را به تورات موسی اختصاص می دهند و در غیر آن نمی پذیرند. مسیحیان از تورات بسیار تجلیل می کنند و آن را بخش نخست کتاب مقدس خود می دانند.
در قدیم مردم معتقد بودند که موسی تورات را نوشته است، اما مطالعات جدید کتاب مقدس نشان می دهد که پاسخ به این مسأله اصل و منشأ اسفار تورات از آنچه در ابتدا تصور می شود، دشوار تر است. تورات در طول نسلها پدید آمده است: در ابتدا روایتهایی وجود داشت که قوم یهود آنها را به طور شفاهی به یکدیگر منتقل می کردند، سپس روایات مذکور در چند مجموعه نوشته شد که برخی از آنها در باب تاریخ و برخی در باب احکام بود. سرانجام در قرن پنجم قبل از میلاد این مجموعه ها در یک کتاب گرد آمد. کسانی که در این کار طولانی و پیچیده شرکت کردند، بسیار بودند و نام اکثریت قاطع آنها را تاریخ فراموش کرده است. به عقیده ی یهودیان و مسیحیان، الهام الهی در همه ی مراحل تألیف تورات، همراه و پشتیبان بوده است.(1)
متخصصان کتاب مقدس چهار منبع اساسی برای تورات قائلند:
1_ منبع الوهیمی (الف)؛
2_ منبع یهوَهی (ی)؛
3_ منبع کاهی (ک)؛
4_ منبع تثنیه (ت) که منبعی ویژه است.
تفکر برجسته ی موجود در تورات این است که خدای واحدی وجود دارد که برکت می دهد و عهد می بندد. همین خدا قوم یهود را نجات داد و شریعتی به آنان عطا کرد که باید زندگی خود را بر اساس آن تنظیم کنند.
نخستین بخش تورات «سِفر پیدایش» است. این سِفر با آفرینش جهان از عدم، آفرینش آدم و داستان گناه او آغاز می شود. همچنین داستان مشایخ یا نخستین پدران بنی اسرائیل، از نوح و طوفان او تا ابراهیم خلیل و بیرون آمدن وی از سرزمین پدری و سکونت در فلسطین، تا اسماعیل، اسحاق، یعقوب، عیسو، یوسف و برادرانش و اقامت بنی اسرائیل در مصر در همین سِفر مطرح است. بر این اساس، این کتاب تاریخ دوران ابراهیم (حدود 1900 ق. م.) تا یوسف (حدود 1550 ق. م.) را می آورد؛ ولی داستان آدم و فرزندانش و داستان نوح به زمانی بسیار کهن تر تعلق دارد که نمی توان آن را تعیین کرد. از این رو، آن عصر را «دوره ی ماقبل تاریخ یهود» می نامند.
دومین بخش تورات «سِفر خروج» است که زندگی موسی را در بر می گیرد: تولد او، نشو و نمای وی در کاخ فرعون، کشته شدن یک نفر مصری به دست او، فرار وی به مدین و سرانجام، شنیدن صدایی از بوته خار مشتعل که او را به رسالت و نبوت رساند. این کتاب همچنین از برخورد موسی با فرعون، بلاهایی که خداوند بر مصریان فرود آورد، خروج بنی اسرائیل از مصر، فِصح و عبور آنان از دریای سرخ به قدرت خدا سخن می گوید. اوج مطالب «سِفر خروج» آنجاست که از پیمان خدا با بنی اسرائیل بر کوه سینا و اعطای شریعت بحث می کند. زمان وقوع این حوادث حدود سال 1250 ق. م. است.
سومین بخش تورات «سِفر لاویان» است که اصولاً یک کتاب شریعت مشتمل بر شعائر و قوانین رایج در دین موسی به شمار می رود.
چهارمین بخش تورات «سِفر اعداد» است که به آمار خاندانهای قبائل بنی اسرائیل در بیابان می پردازد.
پنجمین بخش تورات «سِفر تثنیه» است، به معنای «تکرار شریعت». علت این نامگذاری آن است که این کتاب بسیاری از داستانهای اسفار گذشته و احکام آنها را بازگو می کند. دانشمندان معتقدند که این بخش از تورات به دنبال یک حرکت اصلاحی میان یهودیان در عصر پادشاهی یوشیا و پیامبری اِرمیا در قرن هفتم قبل از میلاد تألیف شده است.(2) در آن زمان، قوم یهود در کنار پرستش خدای حقیقی، به آیینهای شرک آمیزی که در معابد گوناگون و فراوان کشور وجود داشت، روی آورده بودند. به همین دلیل است که «سِفر تثنیه» بر ترک هرگونه پرستش بتان اصرار می ورزد و قوم را به عدول از گمراهی و بازگشت به عبادت خالصانه خدا دعوت می کند.3)