آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«عبادت» و «عبوديّت» هر دو به معناى اظهار خضوع است؛ ولى به گفته راغب در مفردات، عبادت مفهوم عميق ترى دارد؛ و به معناى نهايت خضوع در مقابل كسى است كه نهايت انعام و اكرام را فرموده، يعنى خدا.

«عبادت» و «عبوديّت» هر دو به معناى اظهار خضوع است؛ ولى به گفته راغب در مفردات، عبادت مفهوم عميق ترى دارد؛ و به معناى نهايت خضوع در مقابل كسى است كه نهايت انعام و اكرام را فرموده، يعنى خدا.
به نظر مى رسد كه ريشه اصلى اين واژه از «عبد» به معناى بنده گرفته شده. منتها واژه «عبد» به گفته لسان العرب و كتاب العين، گاه به هر انسانى گفته مى شود؛ خواه برده باشد يا آزاد - چرا كه همه انسان ها بنده خدا هستند - و گاه به خصوص بردگان اطلاق مى شود.
راغب مى افزايد: «عَبْد» چهارگونه است: 1. بردگانى كه خريد و فروش مى شوند 2. عبد به معناى مخلوق 3. عبد به معناى كسى كه در مقام عبادت و خدمت است؛ كه اين خود بر دوگونه است: بنده خدا، و بنده دنيا. لذا گاهى گفته مى شود «عِبادُ الرِّحْمن» و گاه گفته مى شود «عَبيدُ الدُّنْيا».
در مجمع البحرين آمده است كه اين واژه گاهى به معناى حزب و گروه نيز به كار مى رود؛ و آيه شريفه «فَادْخُلِي فِي عِبَادِى»؛ (پس در سلك بندگان [خالص] من در آى). (1) اشاره به اين معناى دارد.
اين نكته نيز قابل توجّه است كه عبادت را بر دو گونه تقسيم كرده اند: عبادت اختيارى كه در آيات قرآن امر به آن شده. و عبادت غير اختيارى؛ همان گونه كه قرآن مى فرمايد: «وَإِنْ مِّنْ شَيْء إِلاَّ يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ»؛ (و هيچ موجودى نيست، جز آنكه، تسبيح و حمد او مى گويد). (2)
طريحى در مجمع البحرين مى گويد: حكماء عبادت را به سه گونه تقسيم كرده اند:
عبادت جسمانى، مانند: نماز و روزه، و عبادت روحانى، مانند: اعتقاد به توحيد و ساير عقايد دينى، و عبادات اجتماعى، مانند: جهاد در برابر دشمن و انواع كمك ها و تعاون. (3)