آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

اوضاع سياسي اجتماعي عباسيان در عصر امام هادي(ع) ويژگي هایى دارد كه برخى از آنها عبارت است از؛ 1- زوال هيبت و عظمت خلافت که بر اثر تسلط تركان و بردگان، خليفه عملاً يك مقام تشريفاتى بود. 2- خوش گذرانى و هوسرانى درباريان و خلفاى عباسى که به شب نشينى و ميگسارى مى پرداختند. 3- گسترش ظلم و بيدادگرى و خودكامگى و غارت بيت المال. 4- گسترش نهضت هاى علوى.

اين دوره از خلافت عباسى ويژگي هایى دارد كه آن را از ديگر دوره‏ ها جدا مى سازد ذيلاً به برخى از اين ويژگيها اشاره مى كنيم:
1 - زوال هيبت و عظمت خلافت: خلافت، چه در دوره اموى و چه در دوره عباسى، براى خود هيبت و جلالى داشت، ولى در اين دوره بر اثر تسلط تركان و بردگان بر دستگاه خلافت، عظمت آن از بين رفت و خلافت همچون گويى به دست اين عناصر افتاد كه آن را به هر طرف مى خواستند پرتاب مى كردند، و خليفه عملاً يك مقام تشريفاتى بود، ولى در عين حال هر موقع خطرى از جانب مخالفان احساس مى شد خلفا و اطرافيان و عموم كارمندان دستگاه خلافت، در سركوبى آن خطر نظر واحدى داشتند.
2 - خوش گذرانى و هوسرانى درباريان: خلفاى عباسى در اين دوره به خاطر خلئى كه بر دستگاه خلافت حكومت مى كرد، به شب نشينى و خوش گذرانى و ميگسارى مى پرداختند و دربار خلافت غرق در فساد و گناه بود. صفحات تاريخ اخبار شب نشينيهاى افسانه‏ اى آنان را ضبط نموده است.
3 - گسترش ظلم و بيدادگرى و خودكامگى: ظلم و جور و نيز غارت بيت المال و صرف آن در عياشيها و خوشگذرانيها جان مردم را به لب آورده بود.
4 - گسترش نهضتهاى علوى: در اين مقطع از تاريخ، كوشش دولت عباسى بر اين بود كه با ايجاد نفرت در جامعه نسبت به علويان، آنها را تار و مار سازد. هر موقع كوچكترين شبحى از نهضت علويان مشاهده مى شد، برنامه سركوبى بى رحمانه آنان آغاز مى گشت، و علت شدت عمل نيز اين بود كه دستگاه خلافت با تمام اختناق و كنترلى كه برقرار ساخته بود، خود را متزلزل و ناپايدار مى ديد و از اين نوع نهضتها سخت بيمناك بود. (1)