آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

آیین عشای ربانی نماد حلول و تجسد الهی قلمداد می شود. در اناجیل، راجع به آخرین شام عیسی همراه با شاگردانش توصیفاتی وجود دارد که به دو صورت کلی قابل توضیح اند. این که نان و شراب توزیع شده به دست عیسی یا نمادی برای اتحاد با او و یا عنصر حیات در نظر گرفته می شود. به تدریج این آموزه در عقاید مسیحیت شکل گرفته که نان و شراب بر اثر تبدّل جوهر واقعا به خون و گوشت مسیح تبدیل می شود و شخصی که از آنها تناول می کند، با عیسی متحد می شود.

 به این آیین شام مقدس، شام خداوند، شکستن نان، مجلس سپاسگزاری و شراکت هم اطلاق شده است. این عمل نماد حلول و تجسد الهی قلمداد می شود.(1) در اناجیل روایت شده است که عیسی(علیه السلام) در آخرین شب حیات خود که شب عید فِصح یهودیان بود به اتفاق شاگردان و به سنت کتاب مقدس، شام دسته جمعی (شام آخر) را صرف کردند. این شام دسته جمعی در اناجیل به دو شکل توجیه می شود. در انجیل همنوا، عیسی(علیه السلام) به نشان همبستگی خویش با شاگردانش نانی را که در سفره بود پاره پاره می کند و به شاگردان می دهد و می گوید: این بدن من است که برای شما تسلیم می شود. این کار را به یادبود من انجام دهید. به همین ترتیب بعد از شام پیاله ای از شراب به آنان می دهد و می گوید: با خون خود که برای شما ریخته می شود پیمان تاره ای بستم و این نشانه ی آن است.(2) در انجیل یوحنا این صفحه بازگو نمی شود. بلکه عیسی(علیه السلام) از شام فصح یک تعلیم مهم نتیجه گیری می کند. عیسی(علیه السلام) خود را نان حیات می نامد و می گوید: یقین بدانید که اگر بدن پسر انسان را نخورید و خون او را نیاشامید فاقد حیات هستید.(3)
در انجام این مراسم، کشیش قطعات کوچکی از نان مخصوص را که قبلاً با شراب و آب تقدیس شده، در بین مؤمنان تقسیم می کند؛ و با خواندن دعا، نان و شراب در بدن مسیحیان، به گوشت و خون عیسی(علیه السلام) مبدّل می گردد، و با او متحد می شود. کلیسای کاتولیک رومی از نان فطیر (ورنیامده) ، و کلیسای بخش شرقی از نان ورآمده، در این مراسم استفاده می کنند. همین اختلاف رسم، خود یکی از ارکان اساسی جدال میان ارتدوکس و کلیسای کاتولیک روم را تشکیل می دهد. کلیسای ارتدوکس، اولیای کلیسای غرب را به خاطر استفاده از نان ویفر، به یهودی گری و جمود متهم می کند. کلیسای ارتدوکس، برخلاف کاتولیک روم برای مردم غیر روحانی، هم نان فطیر و هم غیر فطیر(ویفر) را تجویز می کند. روش کاتولیک روم به عنوان خیانت به فرمان عیسی(علیه السلام) و انحراف از سنت معمول کلیسای جهانی محکوم شده است.(4)
در کلیه ی کلیساهای کاتولیک معمولاً یک محراب وجود دارد که حداقل در آن یک نان تقدیس یافته که در برابرش یک لامپ روشن وجود دارد، ذخیره شده است. این نشان جاودانی و حضور مسیح(علیه السلام) در آن است. هر شخص کاتولیک که داخل کلیسا می شود، تا هنگام خروج از کلیسا به هر نقطه ای که می رود در برابر آن محراب به زانو درآمده تعظیم می کند تا وقتی که کلیسا را ترک کند.(5)
کلیسای روم، در آداب تعمید کودک، اجرای اولین شام ربانی را نیز ضروری می دانست و پس از تعمید به او جرعه ای از شراب تقدیس شده می نوشانیدند تا در بدن مسیح(علیه السلام) پذیرفته شود.(6) در حدود سال 831. م پاسکاسیوس راد برتوس (785 ـ 860. م) این تعلیم را آغاز کرد که ماهیت نان و شراب در اثر معجزه ای الهی واقعاً به بدن و خون مسیح تبدیل می شود. او این نظریات را در کتابی با عنوان درباره ی بدن و خون خداوند ارائه کرد. اما کلیسای روم تا سال 1215 به طور رسمی این تعلیم را نپذیرفته بود. در شورای چهارم لاتران (1215. م) این آموزه که تبدّل جوهر نام دارد، به طور کامل توصیف و تشریح شد.(7) بر طبق این آموزه، نان فطیر و شراب حقیقتاً، واقعاً، و ذاتاً به خون و گوشت مسیح(علیه السلام) تبدیل می شود. طبیعت دوگانه ی انسانی و الهی او در این شعار حاضرند و عناصر تقدیس شده تا زمانی که به صورت جسمانی خود باقی هستند متضمن گوشت و خون مسیح اند.(8)
مارتین لوتر این فکر را که هربار برگزاری عشای ربانی به منزله ی تجدید قربانی حضرت مسیح(علیه السلام) می باشد، طرد کرد و در مقابل این سخن که به هنگام اجرای این آیین، نان و شراب مقدس به نحو معجزه آسایی تغییر ماهیت می دهد، سخت ایستاد. وی به عوض این نظریه، نظریه ی خود به نام هم ذات شدن را قرار داد. لوتر عمیقاً به حضور خداوند در همه جا اعتقاد داشت و بنابراین قبول می کرد که خداوند از همان اول در اجزای نان و شراب حضور داشته است.(9)
هر یک از کلیساهای میسحی در شعایر و آیین های عشای ربانی ابتکاراتی پدید آورده است. ولی دو عنصر اساسی در همه ی مراسم ثابت است: 1ـ خواندن دو یا سه مقطع از کتاب مقدس 2ـ خوردن قربانی مقدس هنگام تبرک نان و شراب. در این هنگام، پیشوای مراسم، سخنان عیسی(علیه السلام) در شام آخر را تلاوت می کند. در کلیساهای کاتولیک و ارتدوکس، جز اسقف و یا جانشین او یعنی کشیش، کسی نمی تواند پیشوای مراسم باشد و علاوه بر خواندن کتاب مقدس و خوردن قربانی، همخوانی و دعای توسل و شکر، همراه با موعظه و مصافحه نیز انجام می شود. بسیاری از پروتستان ها عشای ربانی را بسیار مهم می شمارند، به طوری که می گویند باید برای اجرای درست و کامل آن مراسم کاملاً آماده شد و به همین دلیل، آن را تنها در برخی از مناسبت ها برگزار می کنند و بسیاری از آنها سالی چهار بار یا ماهی یک بار مراسم عشای ربانی را برپا می کنند. ارتدوکس ها مراسم عشای ربانی را در روزهای یکشنبه و اعیاد برگزار می کنند، ولی کاتولیک ها می گویند عشای ربانی قلب عبادت روزانه است و به همین دلیل، آن مراسم را هر روز برپا می دارند.(10)، (11)