آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

قرآن یک بار در سوره انسان و بار دیگر در سوره مومنون حقایقی را درباره چگونگی خلقت انسان و مراحل رشد جنین بیان می دارد که با مقایسه آن با وضعیت علمی جامعه در زمان نزول وحی می توان به اعجاز علمی این کتاب آسمانی ایمان آورد. ماهیت نطفه و تشکیل آن از آب های گوناگون، رشد تدریجی و تبدیل آن به علقه، مضغه، استخوان و روئیدن گوشت بر آن، اطلاعاتی است که قرن ها پیش از اکتشافات علمی دانش جنین شناسی، در قرآن بیان شده است.

در قرآن مجيد در لابه لاى آيات مربوط به نشانه هاى توحيد و همچنين دلايل معاد اشارت بسيار پر معنايى به مسأله آفرينش انسان از نطفه و سپس تطورات جنين آمده است، كه بعضى از آنها را مى توان در زمره معجزات علمى قرآن شمرد. از جمله در آيه دوم سوره انسان مى خوانيم: «إِنَّا خَلَقْنَا الاِْنسَانَ مِنْ نُّطْفَة أَمْشَاج نَّبْتَلِيهِ فَجَعَلْنَاهُ سَمِيعاً بَصِيراً»؛ (ما انسان را از نطفه به هم آميخته اى آفريديم، و او را مى آزماييم؛ [بدين جهت] او را شنوا و بينا قرار داديم).
نطفه در لغت به معناى آب صاف، يا به معناى آب كم است.(1)
اَمْشاج جمع مشج (بر وزن نسج يا بر وزن سبب) يا جمع شيج به معناى شئ مخلوط است؛ در اين كه اين نطفه از چه چيز مخلوط است مفسران احتمالات گوناگونى داده اند، گاه آن را اشاره به تركيب نطفه انسان (از اسپرم و اوول) دانسته اند و گاه اشاره به تركيبى از استعدادهاى مختلف (از نظر جسمانى و روحانى، زشت و زيبا، باهوش و كم هوش و...) ذكر كرده اند؛ و گاه اشاره به تركيب نطفه انسان از مواد مختلفى از فلزات و شبيه فلزات دانسته اند.
ولى با پيشرفت علم و گسترش تحقيقات دانشمندان، امروز اين معنا اثبات شده است كه اين قطرات ناچيز منى (كه تعبير ديگرش نطفه است) از آب هاى متعددى كه غدد مختلف بدن ترشح مى كنند تركيب شده است؛ و ترشحات پنج غده منى را درست مى كنند؛ و آنها عبارتند از: دو غده به نام بيضه كه در كيسه هاى تخمى كه نزديك غده پروستات قرار دارند، و ديگرى خود غده پروستات است، و همچنين غده هاى كوپر و ليتره كه در كنار مجارى ادرار قرار دارند.(2)
اين آب هاى پنج گانه با نسبت دقيق و حساب شده اى به هم مى آميزند و ماده حيات آفرين نطفه را تشكيل مى دهند.
اين نكته نيز شايان اهميت است، كه قرآن مجيد هنگامى كه سلسله مراحل تكاملى جنين را در آيه 14 سوره مؤمنون بازگو مى كند، اين چنين مى فرمايد: «ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظَاماً فَكَسَوْنَا الْعِظَامَ لَحْماً ثُمَّ أَنشَأْنَاهُ خَلْقاً آخَرَ فَتَبَارَكَ اللهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ»؛ (سپس نطفه را به صورت علقه [خون بسته]، و علقه را به صورت مضغه [چيزى شبيه گوشت جويده شده]، و مضغه را به صورت استخوان هايى درآورديم؛ و بر استخوان ها گوشت پوشانديم؛ سپس آن را آفرينش تازه اى بخشيديم؛ پس بزرگ و پر بركت است خدايى كه بهترين آفرينندگان است!)
جالب اين است كه علم جنين شناسى، امروز ثابت كرده كه وقتى جنين مرحله علقه و مضغه را پشت سر گذاشت، تمام سلول هاى آن تبديل به سلول هاى استخوانى مى شود؛ و بعد از آن تدريجاً عضلات و گوشت روى آن را مى پوشاند ـ اين معنا با فيلمبردارى هاى دقيق و پر هزينه اى كه از تمام مراحل جنين به عمل آمده، نيز به اثبات رسيده است ـ و اين دقيقاً همان چيزى است كه در آيه فوق آمده كه مى فرمايد: «مضغه را به صورت استخوان هايى درآورديم؛ و بر استخوان ها گوشت پوشانديم» و اين يكى از معجزات علمى قرآن مجيد است؛ چرا كه در آن روز چيزى به نام علم تشريح جنين وجود نداشت؛ مخصوصاً در محيط جزيره عربستان كه از ساده ترين مسائل علمى نيز خبرى نبود.(3)، (4)