آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

برخی مصداق آن را جبرئیل یا پیامبر(ص) دانسته اند و بعضى «یَتْلُوه» را از ماده «تلاوت» به معنى قرائت گرفته اند و شاهد را به معنى زبان پیامبر(ص) تفسیر کرده اند. اما «یَتْلُوه» در اینجا به معنى پشت سر آمدن می باشد و بسیارى از بزرگان مفسران، آن را به على(ع) تفسیر کرده اند. در روایات متعددى، از ائمه معصومین که در بعضى از کتب تفسیر اهل سنت نیز آمده، روى این تفسیر تأکید شده است.

در آیه فوق مى خوانیم: (آیا کسى که دلیل روشنى از پروردگار خویش در اختیار دارد و به دنبال آن شاهد و گواهى از سوى خدا آمده و قبل از آن، کتاب موسى [تورات] به عنوان پیشوا و رحمت و بیانگر عظمت او آمده است، همانند کسى است که داراى این صفات و نشانه ها و دلائل روشن نیست؟)؛ «أَ فَمَنْ کانَ عَلى بَیِّنَة مِنْ رَبِّهِ وَ یَتْلُوهُ شاهِدٌ مِنْهُ وَ مِنْ قَبْلِهِ کِتابُ مُوسى إِماماً وَ رَحْمَةً».
بعضى از مفسران، گفته اند: «منظور «جبرئیل» پیک وحى خدا است». (1)
بعضى منظور از آن را پیامبر (صلى الله علیه وآله) دانسته اند. (2)
و بعضى آن را به معنى زبان پیامبر(صلى الله علیه وآله) تفسیر کرده اند (3) در حالى که «یَتْلُوهُ» را از ماده «تلاوت» به معنى قرائت گرفته اند، نه به معنى پشت سر آمدن).
ولى، بسیارى از بزرگان مفسران، آن را به على(علیه السلام) تفسیر کرده اند.
در روایات متعددى، که از ائمه معصومین به ما رسیده است و در بعضى از کتب تفسیر اهل سنت نیز آمده، روى این تفسیر تأکید شده است که، منظور از شاهد، امام امیر مؤمنان(علیه السلام)، یعنى نخستین مردى که به پیامبر و قرآن ایمان آورد و در تمام مراحل با او بود، و لحظه اى از فداکارى فروگذار نکرد، و تا آخرین نفس در حمایتش کوشیده. (4)
در حدیثى مى خوانیم، على(علیه السلام) فرمود: درباره هر یک از مردان معروف قریش، آیه یا آیه هائى نازل شده است، کسى عرض کرد اى امیر مؤمنان! درباره شما کدام آیه نازل شده است؟
امام فرمود: آیا آیه اى که در سوره «هود» است نخوانده اى؟ «أَ فَمَنْ کانَ عَلى بَیِّنَة مِنْ رَبِّهِ وَ یَتْلُوهُ شاهِدٌ مِنْهُ» پیامبر «بیّنه الهى» داشت و «شاهد» من بودم. (5)
در آخرین آیه سوره «رعد» نیز، تعبیرى دیده مى شود که این معنى را تأئید مى کند، آنجا که مى فرماید: «وَ یَقُولُ الَّذینَ کَفَرُوا لَسْتَ مُرْسَلاً قُلْ کَفى بِاللّهِ شَهیداً بَیْنی وَ بَیْنَکُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ»
(کافران مى گویند: تو پیامبر نیستى، بگو: همین اندازه بس که خداوند میان من و شما شاهد و گواه است و همچنین کسى که علم کتاب [قرآن] نزد او است).
در روایات بسیارى، از طرق «شیعه» و «اهل سنت» چنین مى خوانیم: منظور از «مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتاب»؛ «على»(علیه السلام) است. (6)
این نکته نیز لازم به یاد آورى است: یکى از بهترین طرق شناخت حقانیت یک مکتب، مطالعه در وضع پیروان، مدافعان و حامیان آن است.
طبق ضرب المثل معروف «امام زاده را از زّوارش باید شناخت»، هنگامى که ملاحظه کنیم گروهى پاک باز، باهوش، باایمان ، مخلص و با تقوا گرد رهبر و مکتبى جمع شده اند، به خوبى مى توان دریافت این مکتب و آن رهبر در یک حدّ عالى از صداقت و درستى است.
اما هنگامى که ببینیم یک عده فرصت طلب، شیاد، بى ایمان و بى تقوا، اطراف مکتب و یا رهبرى را گرفته اند، کمتر مى توان باور کرد که آن رهبر و آن مکتب بر حق باشد.
اشاره به این مطلب را نیز لازم مى دانیم که، تفسیر کلمه «شاهد» به على(علیه السلام)منافاتى با این حقیقت ندارد که، همه مؤمنان راستین و افرادى همچون ابوذرها، سلمان ها و عمار یاسرها را شامل شود؛ چرا که این گونه تفاسیر اشاره به فرد شاخص و برتر مى کند، یعنى منظور اصلى، گروهى است که در رأس آنها آن فرد شاخص قرار گرفته است.
شاهد این سخن، روایتى است که از امام باقر(علیه السلام) نقل شده که فرمود:«منظور از شاهد امیر مؤمنان، سپس جانشینان او یکى بعد از دیگرى هستند». (7)
گر چه در این حدیث، تنها معصومین ذکر شده اند، ولى این خود نشان مى دهد، روایاتى که شاهد را منحصراً به على(علیه السلام) تفسیر کرده اند، منظور خصوص آن حضرت نیست، بلکه منظور مصداق شاخص است. (8)