آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

روزى ابوجهل سخت پیامبر را آزار داد. حمزه که تا آن روز درباره اسلام اندیشه مى کرد، در آن روز براى شکار به بیابان رفته بود. هنگامى که بازگشت، از جریان کار ابوجهل و برادرزاده خویش با خبر شده به سراغ ابوجهل رفت و چنان بر سرش کوفت که خون جارى شد، سپس حمزه به سراغ پیامبر(ص) آمد و اسلام را پذیرفت. آيه فوق در باره اين حادثه نازل گرديد و وضع ايمان حمزه و پافشارى ابو جهل را در كفر و فساد مشخص ساخت.

در آیات (122 ـ 123) سوره «انعام» می خوانیم: «أَ وَ مَنْ کانَ مَیْتاً فَأَحْیَیْناهُ وَ جَعَلْنا لَهُ نُوراً یَمْشى بِهِ فِی النّاسِ کَمَنْ مَثَلُهُ فِی الظُّلُماتِ لَیْسَ بِخارِج مِنْها کَذلِکَ زُیِّنَ لِلْکافِرینَ ما کانُوا یَعْمَلُونَ * وَ کَذلِکَ جَعَلْنا فی کُلِّ قَرْیَة أَکابِرَ مُجْرِمیها لِیَمْکُرُوا فیها وَ ما یَمْکُرُونَ إِلاّ بِأَنْفُسِهِمْ وَ ما یَشْعُرُونَ»؛ (آیا کسى که مرده بود، سپس او را زنده کردیم، و نورى برایش قرار دادیم که با آن در میان مردم راه برود، همانند کسى است که در ظلمت ها باشد و از آن خارج نگردد؟! این گونه براى کافران، اعمال [زشتى] که انجام مى دادند، تزیین شده [و زیبا جلوه کرده] است.
و [نیز] این گونه در هر شهر و آبادى، بزرگان گنهکارى قرار دادیم؛ [و همه گونه قدرت در اختیارشان گذاردیم؛] و سرانجام کارشان این شد که به مکر [و فریب مردم] پرداختند؛ ولى تنها خودشان را فریب مى دهند و نمى فهمند!
شأن نزول:
در شأن نزول آیه اوّل چنین نقل شده است:
«ابوجهل» که از دشمنان سرسخت اسلام و پیامبر(صلى الله علیه وآله) بود، روزى سخت آن حضرت را آزار داد.
«حمزه» عموى شجاع پیامبر(صلى الله علیه وآله) که تا آن روز اسلام را نپذیرفته بود و همچنان درباره آئین او مطالعه و اندیشه مى کرد، در آن روز طبق معمول خود براى شکار به بیابان رفته بود.
هنگامى که از بیابان بازگشت، از جریان کار «ابوجهل» و برادرزاده خویش با خبر شده، سخت برآشفت و یکسر به سراغ «ابوجهل» رفت و چنان بر سر ـ یا بینى او ـ کوفت که خون جارى شد و با تمام نفوذى که «ابوجهل» در میان قوم و عشیره خود ـ و حتى در میان مردم «مکّه» ـ داشت به ملاحظه شجاعت فوق العاده «حمزه» از نشان دادن عکس العمل خوددارى کرد.
سپس حمزه به سراغ پیامبر(صلى الله علیه وآله) آمده، اسلام را پذیرفت و از آن روز رسماً به عنوان یک افسر رشید اسلام، تا واپسین دم عمر، از این آئین آسمانى دفاع مى کرد.
آیه فوق درباره این حادثه نازل گردید و وضع ایمان «حمزه» و پافشارى «ابوجهل» در کفر و فساد را مشخص ساخت.(1)
از بعضى روایات نیز استفاده مى شود: آیه در مورد ایمان آوردن «عمار یاسر» و اصرار «ابوجهل» در کفر نازل گردیده است.(2)
در هر حال، این آیه همانند آیات دیگر قرآن اختصاص به مورد نزول خود ندارد و داراى مفهوم وسیعى است که در مورد هر مؤمن راستین، و هر بى ایمان لجوج، صادق است.(3)