آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

بلوغ اشد، رسیدن به مرحله استحکام جسمى و روحى است و براى رسیدن به این استحکام مراحلى را باید پیمود، که رسیدن به حد بلوغ یکى از آنها است و منظور آیه، مرحله بلوغ جسمى و روحى یوسف (ع) است که درآغاز جوانى پیدا شد.

«أَشُد» به معنى استحکام و قوت جسمى و روحى است و «بلوغ أشدّ» به معنى رسیدن به این مرحله است، ولى این عنوان، در قرآن مجید به مراحل مختلفى از عمر انسان اطلاق شده است. گاهى به معنى سن بلوغ آمده مانند: «وَ لاتَقْرَبُوا مالَ الْیَتیمِ إِلاّ بِالَّتی هِیَ أَحْسَنُ حَتّى یَبْلُغَ أَشُدَّه»؛ (نزدیک مال یتیم نشوید مگر به نحو احسن، تا زمانى که به حد بلوغ برسد).(1) و گاهى به معنى رسیدن به چهل سالگى است(2) مانند: «حَتّى إِذا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَ بَلَغَ أَرْبَعینَ سَنَة»؛ (تا زمانى که بلوغ اشد پیدا کند و به چهل سال برسد).(3) و گاهى به معنى مرحله قبل از پیرى آمده مانند: «ثُمَّ یُخْرِجُکُمْ طِفْلاً ثُمَّ لِتَبْلُغُوا أَشُدَّکُمْ ثُمَّ لِتَکُونُوا شُیُوخ»؛ (سپس خداوند شما را به صورت اطفالى از عالم جنین بیرون مى فرستد، سپس به مرحله استحکام جسم و روح مى رسید سپس به مرحله پیرى).(4) این تفاوت تعبیرات، ممکن است به خاطر این باشد که، انسان براى رسیدن به استحکام روح و جسم مراحلى را مى پیماید، که بدون شک رسیدن به حد بلوغ یکى از آنها است، و رسیدن به چهل سالگى که معمولاً توأم با یک نوع پختگى در فکر و عقل مى باشد، مرحله دیگر است، و همچنین قبل از آن که انسان قوس نزولى خود را سیر کند و به وهن و سستى گراید. به هر حال، در آیه مورد بحث منظور همان مرحله بلوغ جسمى و روحى است که در یوسف(علیه السلام) در آغاز جوانى پیدا شد. «فخر رازى» در تفسیرش در این زمینه سخنى دارد که ذیلاً مى شنوید: «مدت گردش ماه (تا هنگامى که به محاق برسد) 28 روز است، هنگامى که آن را به چهار قسمت تقسیم کنیم، هر قسمتى هفت روز مى شود (که عدد ایام هفته را تشکیل مى دهد). لذا دانشمندان احوال بدن انسان را به چهار دوره هفت ساله تقسیم کرده اند: نخست، هنگامى که متولد مى شود ضعیف و ناتوان است، هم از نظر جسم و هم از نظر روح، اما به هنگامى که به سن 7 سالگى رسید آثار هوش و فکر و قوت جسمانى در او ظاهر مى شود. آنگاه وارد مرحله دوم مى شود و به تکامل خود ادامه مى دهد، تا چهارده سالگى را پشت سر بگذارد و 15 ساله شود، در این هنگام به مرحله بلوغ جسمى و روحى رسیده و شهوت جنسى در او به حرکت در مى آید (و با تکمیل سال پانزدهم) مکلف مى شود. باز به تکامل خود ادامه مى دهد تا دوره سوم را به پایان رساند، و مرحله جدیدى را طى کند. و بالاخره با پایان گرفتن دوره چهارم و رسیدن به 28 سالگى مدت رشد و نمو جسمانى پایان مى گیرد، و انسان وارد مرحله تازه اى که مرحله توقف است مى گردد و این همان زمان «بلوغ أَشُد» است، و این حالت توقف تا پایان دور پنجم یعنى 35 سالگى ادامه دارد (و از آن به بعد، سیر نزولى آغاز مى شود)».(5) تقسیم بندى فوق، گر چه تا حدودى قابل قبول است ولى دقیق به نظر نمى رسد؛ زیرا اولاً مرحله بلوغ در پایان دوره دوم نیست و همچنین پایان رشد جسمانى طبق آنچه دانشمندان امروزى مى گویند 25 سالگى است، و بلوغ فکرى کامل طبق بعضى از روایات در چهل سالگى است.و از همه اینها گذشته، آنچه در بالا گفته شد یک قانون همگانى محسوب نمى شود که درباره همه اشخاص صادق باشد.(6)