آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در آيات 25 و 26 سوره ق، شش وصف دوزخيان آمده، که پنج وصف از آنها علت و معلول يکديگرند، و ششمي ريشه همه آنهاست.«اصرار در کفر» منتهى به «عناد» مى شود، شخص معاند اصرار بر «منع خيرات» دارد و طبعاً «متجاوز» به حقوق ديگران و حدود الهى است و افراد متجاوز اصرار دارند با القاء شک و ترديد از ديگران«سلب ایمان» کنند. با کمی دقت روشن مى شود که «شرک» به خدا عامل همه اين بدبختى هاست.

پاسخ این سؤال را مى توان با توجه به آیات 25 ـ 26 سوره «ق» بدست آورد، خداى متعال در این دو آیه به بیان چند وصف از اوصاف زشت و مذموم کافران اشاره کرده و مى فرماید: (آن کس که شدیداً مانع خیر است، متجاوز است، و در شک و تردید، بلکه دیگران را به شک و تردید مى افکند)؛ «مَنّاع لِلْخَیْرِ مُعْتَد مُرِیب».
«مَنّاع» به حکم این که صیغه مبالغه است، به کسى گفته مى شود که بسیار از چیزى منع مى کند، بنابراین «مَنّاع لِلْخَیْرِ» کسى است که به هر صورت مخالف هر کار خیر است.
در بعضى از روایات آمده: این آیه درباره «ولید بن مغیره» نازل شد، آنجا که به فرزندان برادرش مى گفت: هر کس از شما اسلام را بپذیرد، من تا زنده ام کمکى به او نخواهم کرد. (1)
«مُعْتَد» به معنى متجاوز است، خواه متجاوز به حقوق دیگران باشد، یا از حدود احکام الهى تجاوز کند.
«مُرِیْب» از ماده «ریب» به معنى شخصى است که در شک است، شکى توأم با بدبینى که سرانجام پرده از روى آن برداشته مى شود، و یا دیگران را با گفتار و عمل خودبه شک مى اندازد، و باعث گمراهى آنها مى شود.
باز در ادامه اوصاف این گروه عنید در آیه بعد، مى افزاید: (همان کسى که معبود دیگرى با خدا قرار داده و راه شرک و دوگانگى را پیش گرفته است)؛ «الَّذِی جَعَلَ مَعَ اللّهِ إِلهاً آخَرَ».
آرى، (چنین کسى را در عذاب شدید بیفکنید)؛ «فَأَلْقِیاهُ فِی الْعَذابِ الشَّدِیدِ».
در این چند آیه، شش وصف براى این گروه دوزخى بیان شده است، که پنج وصف اول در حقیقت علت و معلول یکدیگرند، و وصف ششم توضیحى است براى ریشه اصلى همه این اوصاف، زیرا:
«کَفّار» به معنى کسى است که بسیار در کفر اصرار مىورزد، و این منتهى به عناد مى شود.
شخص معاند نیز اصرار بر منع خیرات دارد، و چنین کسى طبعاً متجاوز به حقوق دیگران و حدود الهى است.
افراد متجاوز اصرار دارند که دیگران را نیز به شک و تردید بیفکنند، و ایمان را از آنها سلب کنند.
به این ترتیب، اوصاف پنجگانه «کفار»، «عنید»، «مناع للخیر»، «معتد» و «مریب» پیوند ناگسستنى با هم دارند، و لازم و ملزوم یکدیگرند.(2)
در ششمین وصف، یعنى «الَّذِی جَعَلَ مَعَ اللهِ إِلهاً آخَرَ»، ریشه اصلى تمام این انحرافات که «شرک» است آمده؛ چرا که با دقت روشن مى شود که «شرک» عامل همه این بدبختى ها
است.(3)