آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«ابرار» کسانی هستند که روحى وسیع، همتى بلند و اعتقاد و عملى نیک دارند، و «مقرّبان» کسانی اند که داراى مقام قرب در درگاه خدا مى باشند، و ظاهراً نسبت میان این دو «عموم و خصوص مطلق» است، یعنى همه مقربان از ابرارند، ولى همه ابرار در سلک مقربان نیستند. امام حسن مجتبى(ع) در حدیثى مى فرمایند: «هر جا در قرآن مجید إِنَّ الأَبْرار آمده به خدا سوگند منظور پروردگار از آن، على بن ابى طالب و فاطمه و من و حسین است».

در آیات قرآن مجید، کراراً سخن از «ابرار» و «مقربان» و مقامات و پاداش هاى عظیم آنها به میان آمده، تا آنجا که طبق آیه 193 سوره «آل عمران»، «أُولُو الأَلْباب» (صاحبان اندیشه هاى قوى) تقاضا مى کنند که پایان زندگیشان با ابرار باشد: «وَ تَوَفَّنا مَعَ الأَبْرارِ».
و در آیات سوره «دهر» نیز پاداش هاى بسیار مهمى براى آنها ذکر شده است.(1)
و در آیه 13 سوره «انفطار» و آیات 18 و 22 سوره مطففین نیز، مکرّر از الطاف الهى نسبت به آنها یاد شده.
«ابرار» جمع «بَرّ» آنهائى هستند که روحى وسیع، همتى بلند و اعتقاد و عملى نیک دارند، و «مقرّبان» داراى مقام قربى در درگاه خدا مى باشند، و ظاهراً نسبت میان این دو «عموم و خصوص مطلق» است، یعنى همه مقربان از ابرارند، ولى همه ابرار در سلک مقربان نیستند.
در حدیثى از امام مجتبى(علیه السلام) مى خوانیم: «کُلُّما فِى کِتابِ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ مِنْ قَوْلِهِ إِنَّ الأَبْرارَ فَوَ اللّهِ ما أَرادِ بِهِ إِلاّ عَلِىَّ بْنِ أَبِى طالِبِ وَ فاطِمَةَ وَ أَنَا وَ الْحُسَیْنَ(علیهم السلام)»؛ (هر جا در قرآن مجید إِنَّ الأَبْرار آمده به خدا سوگند منظور پروردگار از آن، على بن ابى طالب و فاطمه و من و حسین است).(2)
بدون شک خمسه طیبه، آن پنج نور مقدس، از روشن ترین مصادیق ابرار و مقربانند، و چنان که در تفسیر سوره «دهر» گفته شده: این سوره عمدتاً به امیر مؤمنان على(علیه السلام) و فاطمه و حسن و حسین: اشاره مى کند، و هیجده آیه از آن بحث از فضائل آنها است، هر چند نزول آیات درباره آنها مانع از عمومیت و گسترش مفهوم آیات نیست.(3)