آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

آیه 52 سوره شورى، مى گوید: قبل از نزول قرآن، از محتواى این کتاب آسمانى آگاه نبودی و به محتوا و تعلیمات آن ایمان نداشتى. این تعبیر هیچ منافاتى با اعتقاد توحیدى پیامبر(ص) ندارد، چون نمی گوید که به  طور مطلق ایمان نداشتی . بعضى از مفسران، پاسخ هاى دیگرى نیز از این سؤال داده اند، ولى به عقیده ما از همه پاسخ ها مناسب تر و هماهنگ تر با محتواى آیه، همین پاسخ است.

این سؤال ممکن است هنگام مطالعه آیه 52 سوره «شورى» به وجود آمده باشد، خداوند مى فرماید: (تو پیش از این، از کتاب و ایمان آگاه نبودى، ولى ما آن را نورى قرار دادیم که به وسیله آن هر کس از بندگان خویش را بخواهیم هدایت مى کنیم)؛ «ما کُنْتَ تَدْرِی مَا الْکِتابُ وَلاَالْإِیمانُ وَلکِنْ جَعَلْناهُ نُوراً نَهْدِی بِهِ مَنْ نَشاءُ مِنْ عِبادِنا». و حال آنکه معنى آیه کاملاً روشن است، آیه مى گوید: قبل از نزول قرآن، قرآن را نمى دانستى، و به محتوا و تعلیمات آن آگاهى و ایمان نداشتى، این تعبیر هیچ منافاتى با اعتقاد توحیدى پیامبر(صلى الله علیه وآله)، و معرفت عالى او و آشنائیش به اصول عبادت و بندگى او ندارد.
اما در مورد «ایمان» با توجه به این که بعد از «کتاب» ذکر شده، و با توجه به جمله هائى که بعد از آن در آیه آمده، روشن مى شود که منظور، «ایمان به محتواى این کتاب آسمانى» است، نه ایمان به طور مطلق، بنابراین تضادى با آنچه گفته شد، ندارد و نمى تواند دستاویزى براى بیماردلانى که مى خواهند نفى ایمان به طور مطلق از پیامبر(صلى الله علیه وآله) کنند، و حقایق تاریخى را نادیده بگیرند، بوده باشد.
بعضى از مفسران، پاسخ هاى دیگرى نیز از این سؤال داده اند از جمله:
الف: منظور از ایمان، تصدیق و اعتقاد به تنهائى نیست، بلکه مجموع اعتقاد و اقرار به زبان و اعمال است که در تعبیرات اسلامى بر آن اطلاق شده است.
ب: منظور از ایمان، اعتقاد به توحید و رسالت است و مى دانیم پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) قبل از آن موحد بود، اما ایمان به رسالت خویشتن هنوز پیدا نکرده بود.
ج: منظور، آن قسمت از ارکان ایمان است که انسان از طریق دلیل عقل به آن نمى رسد، و راه آن تنها ادله نقلى است (مانند بسیارى از خصوصیات معاد).
د: در این آیه محذوفى در تقدیر است و معنى چنین است: ««ما کُنْتَ تَدْرِی» کَیْفَ تَدْعُو الْخَلْقَ إِلَى الْإِیمانِ»؛ (تو نمى دانستى چگونه مردم را به ایمان دعوت کنى).(1)
ولى به عقیده ما، از همه پاسخ ها مناسب تر و هماهنگ تر با محتواى آیه همان پاسخ اول است.(2)