تاريخ سه گونه است: «تاريخ نقلى» كه گزارش مجموعه حوادث جزئى گذشته است و حکمی کلی درباره گذشته یا امروز ندارد. «تاريخ علمى [یا تحلیلی]» كه بیان گر قواعد و سنّت هاى حاكم بر زندگى انسان هاست؛ و تاریخی قابل تعمیم، علمی و روشن گر راه آینده است. «فلسفه تاريخ» كه با جنبه های عقلی و کلی اش تبیین کننده تحول جامعه ها از گذشته تاریخ تا آینده است. قرآن مجيد تنها به نقل حوادث تاريخى قناعت نكرده بلكه با اشاره به قوانين كلّى حاكم بر جامعه ها از تغيير و تحوّل هاى تاريخى و پيشرفت و سقوط جامعه ها پرده برمی دارد.

در تاریخ نگاری نقلی حوادث به صورتی خشک و ساده نقل می شود و علل و نتایج آن وقایع و چگونگی ارتباط و تاثیرگذاری های شان بر یکدیگر، تبیین نمی گردد. تاریخ نگاری عقلی نیز اگرچه برای پاسخ دادن به این نیاز، از دانش هایی چون روان شناسی، جامعه شناسی، باستان شناسی و... بهره می برد اما از آسیب دیگری نیز رنج می برد و آن هم دستخوش قرار گرفتن برای نظرورزی های مغرضانه و تفسیرهای غلط است. امری که می تواند مانع دستیابی به علل کلی پیدایش وقایع و قوانین عمومی تکامل جامعه، از دل وقایع تاریخی باشد.