عارفان اسلامى هر كدام مراحلى را براى «سير و سلوك» قائل شده اند؛ برخی آنرا در چهار چيز خلاصه كرده اند: مشارطه، مراقبه، محاسبه و معاقبه يا مؤاخذه. سالك، صبحگاه با نفس خويش شرط مى كند كه كمترين قدمى براى رضاى غير خدا برندارد، سپس در طول روز مراقب اعمال خويش است و شامگاه به حسابرسى مى پردازد و اگر خلافى از او صادر شده بود، نفس خويش را تنبیه می كند. اميرمؤمنان(ع) در خطبه 220 نهج البلاغه اساس پويش راه حق را احياى عقل و کنترل نفس و اصلاح اخلاق برشمرده، ونتیجه آنرا هدایت شدن و رسیدن به آرامش بیان نموده اند.