«توكّل» و «قناعت»، دستاویز طرفداران «جبر استعماری»
قائلین به فرضیه «جبر استعماری» چگونه دو مسئله «توكّل» و «قناعت» را موجب گرایش انسانها به «مذهب» معرفی می کنند؟
قائلین به فرضیه «جبر استعماری» می گویند: انسان با «توكّل» بر خدا از اسباب و عوامل طبيعى که سبب رسیدن به هدف است غافل مي شود و با «قناعت»، زندگانى محقّر و انواع محروميّتها را مي پذيرد. نتيجه اين مي شود كه مقاومت طبقات محروم، ضعيف تر و كمرنگ تر شده و تلاش و كوشش آنها کم شود. در پاسخ بايد گفت: اين گونه تفسيرهاى خودساخته، نه به خاطر كم اطّلاعى و دورى آنها از متون مسائل مذهبى است؛ بلكه با هدف، دگرگون ساختن اين تعليمات و درهم كوبيدن موانعى است كه گاهى از اين ناحيه ممكن است بر سر راه منافع آنها آشكار گردد.