سبب ترقی جوامع سه عنصر فرهنگ، علم و ارزشهای انساني است که اسلام هر کدام از آنها را در سطح بالایی دارد. همچنین مسلمین قرنها در تمدن آفرینی و ایجاد نظامهای عالی اجتماعی بر همه برتری داشتند؛ پس اسلام مانع پیشرفت نیست. پس رفت مسلمین مربوط به درک غلط از مفاهیم دینی، تعطیل کردن برخی تعالیم اسلام، فراموشی مجاهدت های علمی، تعارضات اجتماعی - سیاسی و ظهور پدیده استعمار و... می باشد. مسیحیتی هم که مانع پیشرفت اروپاییها بود بواسطه تحریف و تفتیش عقاید کلیسای خرافی بود و قابل مقایسه با اسلام دانش گرا، نیست.

بندگي براي بنده هم در دنيا و هم در آخرت ذاتی است؛ در دنيا به صورت نماز و روزه و در قيامت به شكل ظهور نتايج اعمال است. درجات انسان در قيامت، محصول كارهاي دنيايي اوست و اين ظهور، به صورت ترقي نصيبش مي‏ شود. پس، عبادت نردبان است؛ منافق نردبان را مي گيرد تا به درون چاه برود و مؤمن نردبان عبادت را مي ‏گيرد كه بالا برود، منافق عبادت مي ‏كند كه پايين برود و مؤمن عبادت مي كند كه بالا برود. اين نردبان هر چه پله ‏هايش بيشتر باشد منافق را بيشتر به عمق چاه فرو مي ‏برد و هر چه بيشتر عبادت كند، شقي‏ تر مي شود.