در دوران «المهتدی» خلیفه عباسی، فردی به نام «علی بن محمد» در بصره ظهور کرده و آتش انتقام را در دل بردگان شعله ور ساخت و آنان را به قیام علیه اربابان خود فراخواند. او چهارده سال بر بخش عظيمى از عراق و ايران حکومت کرد و سرانجام توسط حکومت عباسی سرنگون شد. او برای مشروعیت خود از آبروی خاندان پیامبر(ص) بهره گرفت اما امام عسكرى(ع) فرمودند: «صاحب الزنج از ما اهل بيت نيست». هر چند شورش صاحب زنج در جهت حمايت از بردگان بود ولى در عمل سبب کشته شدن بسیاری از بى گناهان و ويرانى هاى عظيمى گردید.

سومين خليفه معاصر امام عسكرى(ع) معتمد عباسى است که چهار سال از دوران امامت حضرت عسكرى (ع) در دوران حكومت او سپرى شده است. معتمد در سال 256 به وسيله تركان به خلافت رسيد و در سال 279 در گذشت. مورخان در بيان فساد اخلاقی معتمد داد سخن داده اند كه او شيفته عياشى و خوشگذرانى بود و آنچه براى او مطرح نبود كار و گرفتاري های مردم بود. به علت فساد اخلاق و غوطه ور شدن در شهوات، برادرش «موفق» زمام امور را به دست گرفته بود.