در طول تاريخ شيعه جمعى از بزرگان به گردآورى دعاها و زياراتى كه از جانب پيامبر اكرم (ص) و ائمّه هدى (ع) صادر شده، پرداخته‏ اند، كه از ميان آنها مى ‏توان به اين افراد اشاره كرد: 1. مرحوم كلينى: مولّف كتاب شريف كافى و «كتاب الدعاء»؛ 2. ابن قولويه: مؤلّف كتاب «كامل ‏الزيارات»؛ 3. شيخ صدوق: مؤلّف كتاب «الدعاء و المزار»؛ 4. شيخ طوسى: مؤلّف كتاب «مصباح ‏المتهجّد»؛ 5. سيّدبن طاووس: نويسنده كتابهاى «مُهج ‏الدّعوات، فلاح ‏السائل، زهرة الربيع، و...»؛ 6. ابن فهد حلّى: نويسنده كتاب «عدّة الداعى» و «المزار»؛ 7.كفعمى: نويسنده كتاب «المصباح» و «البلد الامين»؛ 8. شيخ بهايى: نويسنده كتاب «مفتاح ‏الفلاح»؛ 9. علّامه مجلسى: نويسنده كتاب‏هاى «زاد المعاد، ربيع الاسابيع، تحفة الزائر، مفاتيح الغيب و مقباس المصابيح».

كتب دعا و زيارت و كتاب مفاتيح ‏الجنان‏

آيت الله العظمى ناصر مكارم شيرازى

در طول تاريخ شيعه جمعى از بزرگان به گردآورى دعاها و زياراتى كه از جانب پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و ائمّه هدى عليهم السلام صادر شده، پرداخته‏ اند تا همه عاشقان راز و نياز با خدا و شيفتگان زيارت اولياء اللَّه را از اين چشمه جوشان معنويّت، سيراب سازند كه از ميان آنها مى ‏توان به اين افراد اشاره كرد:

1. مرحوم كلينى: مولّف كتاب شريف كافى و «كتاب الدعاء»، متوفّاى سال 329 هجرى قمرى.

2. ابن قولويه: مؤلّف كتاب «كامل ‏الزيارات»، متوفّاى سال 368.

3. شيخ صدوق: مؤلّف كتاب «الدعاء و المزار»، متوفّاى سال 381.

4. شيخ الطائفه شيخ طوسى: مؤلّف كتاب «مصباح ‏المتهجّد»، متوفّاى سال 460.

5. سيّدبن طاووس: نويسنده كتابهاى «مُهج ‏الدّعوات، فلاح‏ السائل، زهرة الربيع، جمال ‏الاسبوع، اقبال و...» متوفّاى سال 664.

6. ابن فهد حلّى: نويسنده كتاب «عدّة الداعى» و «المزار» متوفّاى سال 841.

7. كفعمى: نويسنده كتاب «المصباح» و «البلد الامين» متوفّاى سال 905.

8. شيخ بهايى: نويسنده كتاب «مفتاح ‏الفلاح» متوفّاى سال 1031.

9. علّامه مجلسى: نويسنده كتاب‏هاى «زاد المعاد، ربيع الاسابيع، تحفة الزائر، مفاتيح الغيب و مقباس المصابيح»، متوفّاى سال 1110.

هر يك از اين بزرگان در عصر خود رسالت خويش را در زمينه دعا به نحو احسن انجام دادند تا اينكه نوبت به مرحوم ثقة المحدثين حاج شيخ عبّاس قمى رضوان اللَّه تعالى عليه (متوفاى 1359 ق) رسيد. ايشان با ذوق سرشار و سليقه بسيار خوب و احاطه وسيعى كه بر آثار اهل‏ بيت عليهم السلام و كتب دعا و زيارات سابقين داشت، به تأليف كتاب جامع «مفاتيح‏ الجنان» پرداخت و روى خلوص نيّتى كه اين محدّث عاليقدر از آن برخوردار بود، در مدّت كوتاهى، كتابش جهانگير شد و به همه مساجد و خانه‏ ها، راه يافت و همگان از رشحات قلم اين عالم با اخلاص سيراب شدند.

قابل توجه اينكه، قبل از كتاب «مفاتيح ‏الجنان» كتاب دعايى به نام «مفتاح‏ الجنان» چاپ و در بسيارى از خانه ‏ها منتشر شده بود، كه كتاب دعاى بسيارى از مردم را تشكيل مى ‏داد و متأسّفانه اين كتاب آلوده به روايات مجعول و نادرستى بود كه مرحوم حاج شيخ عباس قمى و استادش حاجى نورى را سخت عصبانى كرده بود. كه در مفاتيح الجنان، ذيل زيارت مطلقه وارث، اين ناراحتى به طور مشروح منعكس است. همين امر سبب شد كه مرحوم حاج شيخ، به نوشتن اثر پر ارزش «مفاتيح الجنان»، به جاى «مفتاح الجنان» اقدام نمايد، كه در مقدمه مفاتيح الجنان به اين مطلب اشاره شده است.

ولى از آنجا كه اين كتاب مانند بسيارى از كتاب ‏ها براى شرايط زمانى و مكانى خاصّى نوشته شده بود و مخاطبان ويژه‏ اى داشت، لازم بود در عصر و زمان ما مورد تجديد نظر وسيع قرار گيرد؛ كاستى ‏ها برطرف گردد، و از پاره ‏اى از مطالب اضافى كه مايه ايراد بدخواهان است صرف ‏نظر شود؛ مدارك و منابع دعاها و زيارات و ... افزوده گردد؛ رمز و راز، فلسفه، آثار و بركات دعاها و زيارات ياد آورى شود؛ سپس نظم نوينى به آن داده شود و در مجموع كتاب دعا و زيارتى كه از هر نظر جامع و متناسب عصر و زمان ما - مخصوصاً براى نسل جوان خداجو - باشد، فراهم گردد.

سالها بود كه اين فكر را در سر مى ‏پروراندم و از خدا توفيق آن را مى ‏خواستم. پس از مطالعه كافى در اين زمينه لازم ديدم كه از دو نفر از فضلاى گرانقدر، باذوق، مخلص و پركار حوزه علميّه، يعنى استادان ارجمند، حجج اسلام آقايان سعيد داودى و احمد قدسى براى كمك و همكارى دعوت كنم. بحمداللَّه آنها استقبال كردند و با پشتكار تمام به آن پرداختند و زحمات فراوان در تنقيح و تحقيق مباحث كشيدند.

اينجانب در تمام مراحل بر كار آنان نظارت داشتم و آنچه لازم بود بر آن افزودم. بعد از اتمام كتاب، يك بار ديگر از آغاز تا پايان با حضور اين آقايان مورد بررسى مجدّد قرار گرفت و در نتيجه، مجموعه حاضر كه تصوّر مى‏كنم اهداف فوق را كاملًا تأمين مى‏ كند، فراهم شد.[1]

این مجموعه با عنوان «كليات مفاتيح نوين» نام گذاری شده است.