آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«مسائل اخلاقى» به مقدار قابل ملاحظه اى تحت تأثير «عوامل اقتصادى» قرار دارند؛ زیرا تجربه و حسّ نشان داده که نگهداری مبانى اخلاقى همچون شهامت، مناعت طبع، راستگوئى، امانت و ... براى يك انسان گرسنه، كار بسيار دشوارى است، از این رو جاى هيچ گونه شکی باقى نمى ماند كه نيازهاى مادى و فقر اقتصادى، انسان را به كارهاى زشت تشويق مى كند. در واقع يك ملت گرسنه خيلى آسان تر به دام استعمار می افتد، و راحت تر مى توان زنجير هاى بردگى را بر دست و پايش نهاد؛ زیرا بر اثر گرسنگى توانائى فرياد كشيدن را ندارد!

بايستي تأكيد كرد كه «مسائل اخلاقى» نيز به مقدار قابل ملاحظه اى تحت تأثير عوامل اقتصادى قرار دارند، ممكن است اين سخن براى بعضى از علماى اخلاق گران آيد كه اين گونه مسائل معنوى چه ارتباطى مى تواند با مسائل اقتصادى داشته باشد؟ ولى با توجّه به اين نكته تجربى و حسى كه «نگهداری مبانى اخلاقى همچون شهامت، صراحت، مناعت طبع، راستگوئى، امانت و استقلال شخصيت، براى يك انسانِ گرسنه، كارِ بسيار دشوارى است» جاى هيچ گونه شگفتى باقى نمى ماند.
نمى گويم يك انسان گرسنه حتما گرفتار دروغ و تزوير و تقلب مى شود و الزاما ايمان خود را از دست مى دهد، امّا مى گويم زمينه ابتلاى به اين انحرافات اخلاقى، در انسان هاى گرسنه بسيار آماده تر است؛ و اين يك امر حسى و تجربى است. همچنين جاى شك نيست كه نيازهاى مادى و فقر اقتصادى، انسان را به كارهاى زشتى همچون چاپلوسى و تملّق، ثناخوانى افرادى كه شايسته سرزنش اند، و عيب جوئى از آنها كه لايق ستايشند، تشويق مى كند. و نيز يك ملت گرسنه را خيلى آسانتر مى توان به دام استعمار افكند، و راحت تر مى توان زنجير هاى اسارت و بردگى را بر دست و پايش نهاد، و همه اموال و ذخائر و افتخاراتش را بر باد داد؛ چرا كه گاهى بر اثر گرسنگى حتى توانائى فرياد كشيدن را ندارد!(1)