آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

قرآن با 114 سوره از روز نخست به همين صورت فعلى، و بدون كم و زياد، نازل شده و از طريق پيامبر(ص) با نقل صحابه و تابعين به دست ما رسيده است. اين عدد متواتر است، و زياده بر آن فاقد اعتبار و كمتر از آن نیز فاقد دليل است. از سویی بر طبق روايت كوفيّين كه از مولى امام علی(ع) روايت شده‌، قرآن 6236 آيه دارد و اكنون عدد آيات قرآن در مصحف شريف همين رقم است. اين شمارش، مبتنى بر آن است كه «بسم ‌الله‌ الرحمن ‌الرحيم» در سوره حمد يك آيه محسوب شود و در ديگر سوره ها آيه مستقل به حساب نيامده باشد.

قرآن با 114 سوره از روز نخست به همين صورت فعلى، نه كم و نه زياد، نازل شده و از طريق پيامبر(صلی الله علیه و آله) با نقل صحابه و تابعين به دست ما رسيده است. اين عدد متواتر است، زياده بر اين فاقد اعتبار و كمتر از اين فاقد دليل است. گفته شده است: مُصحفِ «عبدالله ‌بن مسعود»، فاقد سوره حمد و دو سوره مُعَوَّذَتَيْن (ناس و فلق) بوده است. او بر اين باور بود كه سوره حمد همتاى قرآن است و از قرآن جداست. چنان كه در آيه «وَ لَقَدْ آتَيْنَاكَ سَبْعاً مِّنَ الْمَثَانِي وَ الْقُرْآنَ الْعَظِيمَ»(1)؛ (ما به تو سوره حمد و قرآن عظیم دادیم!) سوره حمد، كه همان سبع مثانى است، در مقابل قرآن قرار گرفته است؛ اما معوَّذتين را از سوره هاى قرآنى نمى دانست؛ بلكه آن دو را از دعاهاى باطل السحر (دفع چشم زخم) مى شمرد كه بر پيامبر اكرم(صلی الله علیه و آله) وحى شد تا با خواندن آنها چشم زخمى كه بر حَسَنين وارد شده بود، دفع شود. بنابراين هرگاه اين دو سوره را در مصحفى مى ديد، آن را پاك مى كرد و مى گفت: «غير قرآن را با قرآن خلط نكنيد». مصحف «اُبَيّ بن كعب» داراى 115 سوره بوده است. او دو سوره فيل و ايلاف را يك سوره مى دانست و ميان آن دو «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ» نمى آورد. ضمنا دو سوره به نام هاى حفد و خلع بر سوره ها اضافه كرده بود.
تعيين فواصل آيات كه هر آيه تا كجا ادامه دارد امرى توقيفى است و با دستور و نظر پيامبر اكرم(صلی الله علیه و آله) بوده است و از آن بزرگوار منقول است و مسئله اى اجتهادى نيست. بنابراين، صحت آن به درستى و استوارى نقل بستگى دارد و اين گونه نيست كه با تمام شدن مطلب، آيه پايان يابد. چه بسا در وسطِ مطلب و در اثنا، آيه تمام مى شود با آن كه مطلب هنوز ناتمام است و در آيه بعد تمام مى شود. پس كوتاهى و بلندى هر آيه به مطالب مندرج در آن بستگى ندارد و صرفا امر توقيفى است. اين كه گذشتگان در اندازه آيات اندكى اختلاف نظر دارند بدين جهت است كه پيامبر اكرم(صلی الله علیه و آله) احيانا در جايى از آيه توقف مى فرمودند و به تلاوت ادامه نمى دادند و گمان مى رفت كه آيه تمام شده است و چه بسا در تلاوت ديگر، بدون وقفه ادامه داده اند.
از ابن عباس نقل شده است كه: كل آيات قرآن 6600 آيه و همه حروف قرآن 320671 حرف است. در كلمات قرآن اختلاف است: برخى 77277 و دسته اى 77934 و گروهى 77434 كلمه شمرده اند. اما عدد صحيح آيات، طبق روايت كوفيّين كه صحيح ترين و قطعى ترين روايات است، 6236 آيه است كه از مولى اميرمؤمنان(علیه السلام) روايت شده است.(2) و اكنون عدد آيات قرآن در مصحف شريف همين رقم است. اين شمارش، مبنى بر آن است كه «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ» در سوره حمد يك آيه محسوب شود و در ديگر سوره ها آيه مستقل به حساب نيامده باشد، و برخى از حروف مقطعه در اوايل سُوَر، يك آيه محسوب شود؛ ولى تعداد آيات هر سوره نزد ديگران مورد اختلاف است.(3)،(4)