آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

معناي صحيح «اَحَد» درباره خداوند، يكتايى از نظر شبيه و مانند است؛ نه در ذهن و نه در خارج، و معناي صحيح «خالق» اين است كه او وقتى اراده كند موجودى كوچك يا جهانى عظيم ايجاد شود، فرمان مى دهد: «موجود باش» آن هم فوراً موجود مى شود.

امام علي(عليه السلام) در خطبه 152 «نهج البلاغه» در بیان «اوصاف خداوند» مى فرمايد: (يگانه است؛ ولى نه معناى وحدت عددى [؛ بلكه به اين معنا كه شبيه و نظير برای او قابل تصور نیست] و خالق و آفريننده است؛ اما نه به اين معنا كه حركت و رنج و تعبى در اين راه متحمل مى شود)؛ «اَلاَْحَدِ بِلا تَأْوِيلِ عَدَد، وَ الْخَالِقِ لا بِمَعْنى حَرَكَة وَ نَصَب(1)».
هنگامى كه مى گوييم: خداوند واحد است، بعضى تصور مى كنند مفهومش اين است كه او يكى است و دو نيست؛ در حالى كه اشتباه است؛ زيرا مفهوم اين سخن آن است كه دوّمى براى او تصور مى شود اما وجود ندارد؛ حال آنكه براى ذات خداوند دوّمى تصور نمى شود. مگر ذاتى كه از هر جهت نامحدود است تعدد در آن تصور مى شود؟ اگر تعددى تصور شود مفهومش اين است كه هر دو محدودند. بنابراين توحيد ذات پروردگار به معناى وحدت عددى نيست؛ بلكه به معناى يكتايى از نظر شبيه و مانند است؛ نه در ذهن و نه در خارج.
و هنگامى كه مى گوييم: او خالق و آفريننده است، ممكن است اين توهم براى بعضى پيدا شود كه او براى خلقت موجودات آستين بالا مى زند و از اينجا به آنجا مى رود و زحمت مى كشد تا به مقصود خود برسد؛ آن گونه كه ما در مورد مصنوعات خود انجام مى دهيم؛ نه، او چنان است كه وقتى اراده كند موجودى كوچك يا جهانى عظيم ايجاد شود، فرمان مى دهد: «موجود باش» آن هم فوراً موجود مى شود، «إِنَّمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَيْئاً اَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ».(2)،(3)