آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

احاديث بسياری در رابطه با حسن ظن نسبت به خدا وجود دارد. پيامبر(ص) در این رابطه می فرمايد: «سوگند به خداوند، هيچ فرد با ايمانى به خير دنيا و آخرت نمى رسد مگر با حسن ظن به خداوند». همچنین می فرماید: «خداوند كريم است و حيا مى كند از اين كه بنده مؤمنش حسن ظن به او داشته باشد، ولی او را ناامید كند». امام صادق(ع) می فرماید: « حسن ظن به خداوند اين است كه تنها به خدا اميد داشته باشى و جز از گناهت نترسى».

در منابع معتبر اسلامى احاديث نابى در رابطه با حسن ظن نسبت به پروردگار عالم وجود دارد، از جمله:
1ـ برخی از معصومين(عليهم السلام) در حديثى می فرمایند: «وَ الَّذى لااِلهَ اِلاّ هُوَ ما اُعْطِىَ مُؤْمِنٌ قَطُ خَيْرَ الدُّنيا وَ الاْخِرَةِ اِلا بِحُسْنِ ظَنِّهِ بِاللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ رَجائِهِ لَهُ وَ حُسْنِ خُلْقِهِ وَ الْكَفِّ عَنْ اِغْتِيابِ الْمُؤمِنينَ»(1)؛ (سوگند به خدايى كه هيچ معبودى جز او نيست هيچ فرد با ايمانى هرگز به خير دنيا و آخرت نمى رسد مگر به خاطر [چند چيز:] حسن ظن به خداوند متعال، و اميد به درگاه او، و حسن خلق و خوددارى از غيبت مؤمنان).
2ـ امام على بن موسى الرضا(عليه السلام) در حديثى می فرمایند: «وَ اَحْسِنِ الظَّنَّ بِاللّهِ فَاِنَّ اللّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ: اَنَا عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِى الْمُؤمِنِ بى اِنْ خَيْراً فَخَيْراً وَ اِنْ شَرّاً فَشَرّاً»(2)؛ (نسبت به خداوند حسن ظن داشته باش، چرا كه خداوند متعال مى فرمايد: من در نزد گمان بنده مؤمن خويشم [و با آن همراهم] اگر گمان خير داشته باشد به نيكى با او عمل مى كنم و اگر گمان بدى داشته باشد به بدى).
3ـ همين معنى به صورت جامع ترى از پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) نقل شده كه می فرمایند: «وَ الَّذِى لا اِلهَ اِلاّ هُوَ لايَحْسُنُ ظَنُّ عَبْد مُؤمِن بِاللّهِ اِلاّ كانَ اللّهُ عِنْدَ ظَنَّ عَبْدِهِ الْمُؤمِنِ لاَِنَّ اللّهَ كَرِيْمٌ بِيَدِهِ الْخَيْراتُ يَسْتَحْيِى اَنْ يَكُونَ عَبْدُهُ الْمُؤمِنُ قَدْ اَحْسَنَ بِهِ الظَّنِّ ثُمَّ يُخْلِفُ ظَنَّهُ وَ رَجائَهُ فَاَحْسِنُوا بِاللّهِ الظَّنَ وَ ارْغَبُوا اِلَيْهِ»(3)؛ (قسم به خدايى كه معبودى جز او نيست هرگاه بنده مؤمنى حسن ظن به خدا داشته باشد خدا نزد گمان بنده مؤمن خويش است زيرا خداوند كريم است و تمام نيكى ها به دست او است، حيا مى كند از اين كه بنده مؤمنش حسن ظن به او داشته باشد، سپس او گمان و اميد او را ناكام كند، بنابراين حسن ظن به خدا داشته باشيد و به سوى او رغبت كنيد).
4ـ پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) در حديث ديگرى می فرمایند: «رَأَيْتُ رَجُلا مِنْ اُمَّتى عَلى الصِّراطِ يَرْتَعِدُ كَما تَرْتَعِدُ السَّعْفَةُ فى يَوْمِ رِيْح عاصِف وَ جائَهُ حُسْنُ ظَنِّهِ بِاللّهِ فَسكَن رَعْدَتَهُ»(4)؛ ([در عالم مكاشفه، يا به هنگام معراج] مردى از امّتم را به صراط ديدم كه شديداً مى لرزد، آن گونه كه شاخه درخت نخل در روز طوفانى مى لرزد، در اين هنگام حسن ظنش به خدا به سراغ او آمد و به او آرامش بخشيد).
5ـ امام صادق(عليه السلام) در تفسير حسن ظن باللّه چنین می فرمایند: «حُسْنُ الظَّنِّ بِاللّهِ اَنْ لاتَرْجُوَا اِلاّ اللّهَ وَ لاتَخافَ اِلاّ ذَنْبَهُ»(5)؛ (حسن ظن به خداوند اين است كه تنها به خدا اميد داشته باشى و جز از گناهت نترسى).(6)