آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علي(ع) در خطبه 91، درباره علم خداوند به اسرار درون انسان ها می فرماید: «خداوند از اسرار پنهانى رازداران آگاه است و از نجواى آنان كه آهسته سخن مى گويند باخبر است و به آنچه به اذهان به واسطه گمان خطور مى كند و از تصميماتى كه به يقين مى پيوندد آگاهى دارد، برق نگاه هاى خيانت آميز چشم ها را كه از لابلاى پلك ها خارج مى شود مى بيند و از آنچه در نهانگاه دل ها قرار دارد و آنچه در پشت پرده هاى ظلمانى غيب پوشيده و پنهان است و از آنچه پرده گوش ها مخفيانه مى شنود، آگاه است». بنابراين هيچ چيز مخفي اي را نمي توان پيدا كرد كه بر خداوند پوشيده باشد.

امام علي(علیه السلام) در فرازی از خطبه 91 «نهج البلاغه»، سخن از علم خداوند درباره همه چيز و همه كس، در همه جا و در همه زمان و اسرار درون انسان مى گويد و با تعبيرات بسيار دقيق و ظريف و لطيف، انگشت روى جزئيّات آن مى گذارد؛ به گونه اى كه انسان با تمام وجود خود احساس مى كند كه همه عالَم، محضر خداست و تمام حركات و سَكَناتش، در حضور او انجام مى شود؛ همان احساسى كه مهمترين پايه تربيت و سوق به خوبى ها و جدايى از بدى هاست، مى فرمايد: (خداوند از اسرار پنهانى رازداران، آگاه است و از نجواى آنان كه آهسته سخن مى گويند باخبر است و به آنچه به اذهان به واسطه گمان خطور مى كند و از تصميماتى كه به يقين مى پيوندد، آگاهى دارد)؛ «عَالِمُ السِّرِّ مِنْ ضَمَائِرِ الْمُضْمِرِينَ، وَ نَجْوَى الْمُتَخَافِتِينَ، وَ خَواطِرِ رَجْمِ الظُّنُونِ، وَ عُقَدِ عَزِيمَاتِ الْيَقِينِ».
در واقع، آنچه به ذهن مى آيد، گاهى واقعيّت هاست و گاه اوهام و پندارها؛ گاهى تصميم و اراده قطعى است و گاه شك و ترديد؛ گاه از درون وجود انسان مى جوشد و گاه از طريق سخنان محرمانه اين و آن به او منتقل شده؛ که خدا از تمام اينها آگاه و باخبر است. سپس مى افزايد: (خداوند برق نگاه هاى خيانت آميز چشم ها را كه از لابلاى پلك ها خارج مى شود مى بيند و از آنچه در نهانگاه دل ها قرار دارد و آنچه در پشت پرده هاى ظلمانى غيب پوشيده و پنهان است و از آنچه پرده گوش ها مخفيانه مى شنود، آگاه است) «وَ مَسَارِقِ(1) إِيمَاضِ(2) الْجُفُونِ(3) وَ مَا ضَمِنَتْهُ أَكْنَانُ الْقُلُوبِ، وَ غَيَابَاتُ الْغُيُوبِ، وَ مَا أَصْغَتْ لاِسْتِرَاقِهِ مَصَائِخُ(4) الأَسْمَاعِ».
با توجه به اينكه مهمترين منابع علم انسان، قلب (عقل) و چشم و گوش است؛ همانگونه كه در «قرآن مجيد» آمده است: «وَ اللهُ أَخْرَجَكُمْ مِنْ بُطُونِ أُمَّهَاتِكُمْ لَا تَعْلَمُونَ شَيْئاً وَ جَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَ الْأَبْصَارَ وَ الْأَفْئِدَةَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ»(5)؛ (خداوند شما را از شكم مادران بيرون فرستاد؛ در حالى كه چيزى نمى دانستيد و براى شما گوش و چشم و دل قرار داد تا [آگاه شويد و] شكر نعمت هاى او را بجا آوريد) و خداوند به تمام اين منابع احاطه دارد؛ بنابراين، از تمام اسرار درون انسان ها باخبر است.(6)