آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در منابع اسلامی روايات بسیاری در تبیین «ازلی و ابدی» بودن خداوند آمده است. لذا امام علی(ع) می فرماید: «براى اوليّت او آغاز، و براى ازليّتش پايانى نيست»، سپس می فرماید: «با حدوث موجودات، ازليّت خود را آشكار ساخته است». همچنین امام صادق(ع) می فرماید: «او قبل از همه چيز آغاز بوده و بعد از همه چيز آخر است؛ صفات و اسماء اش دگرگون نمى شود آن گونه كه از ديگران دگرگون مى شود»، همچنین می فرماید: «او آغاز است نه اين كه چيزى قبل از او باشد، او هميشه بوده و هميشه خواهد بود، نه آغازى دارد و نه پايانى».

در نهج البلاغه در خطبه هاى زيادى بر اين معنی تأكيد شده است به عنوان نمونه: در خطبه 163 مى خوانيم: «لَيْسَ لأَوَّلِيَّتِهِ اِبْتِداءٌ وَ لا لأَزَلِيَّتِهِ اِنْقِضاءٌ»؛ (براى اوليّت او آغاز، و براى ازليّتش پايانى نيست). همچنین در خطبه 185 آمده است: «مُسْتَشْهِدٌ بِحُدُوْثِ الأَشْياءِ عَلى أَزَلِيَّتِهِ»؛ (با حدوث موجودات ازليّت خود را آشكار ساخته). همچنين در همين خطبه مى خوانيم: «وَاحِدٌ لَا بِعَدَدٍ وَ دَائِمٌ لَا بِأَمَدٍ»؛ (يگانه است امّا نه واحد عددى ـ كه دومى براى آن تصوّر شود - و هميشگى است ولى نه اين كه زمانى داشته باشد!).
در اصول كافى در فصل معانى اسماء الله در تفسير «هُوَ الأَوَّلُ وَ الاْخِرُ» از امام صادق(عليه السلام) چنين آمده است: «هُوَ الاْوَّلُ قَبْلَ كُلِّ شَىء وَ هُوَ الاْخِرُ عَلَى مالَمْ‌ يَزَلْ وَ لاتَخْتَلِفُ عَلَيْهِ الصِّفاتُ وَ الأَسْماءُ، كَما تَخْتَلِفُ عَلَى غَيْرِهِ»(1)؛ (او آغاز بوده و قبل از همه چيز، و آخر است بعد از همه چيز، صفات و اسماءاش دگرگون نمى شود آن گونه كه از ديگران دگرگون مى‌ شود). در حديث ديگرى نيز از آن حضرت در تفسير وصف «اول» و «آخر» چنين آمده است: «اَلأَوَّلُ لا عَنْ اَوَّل قَبْلَهُ، وَ لا عَنْ بَدْء سَبَقَهُ، وَ الاْخِرُ لا عَنْ نِهايَة... لَمْ‌ يَزَلْ وَ لايَزُوْلُ بِلابَدْء وَ لانِهايَة»(2)؛ (او آغاز است نه اين كه چيزى قبل از او باشد، و ابتدائى بر او پيشى گيرد، او هميشه بوده و هميشه خواهد بود، نه آغازى دارد و نه پايانى).(3)