آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

واژه «نَفْس» به گفته «راغب» به معنى روح است، و گاه به معنى ذات شىء مى ‌آيد، همچنین «نَفَس» (بر وزن قفس) به معنى هوائى است كه از طريق دهان در بدن انسان داخل يا خارج مى ‌شود. از سویی «نَفْس» بر خون نيز اطلاق شده، چرا كه اگر خون زیادی از بدن انسان خارج شود، روح از او جدا مى ‌شود؛ و گاه اين واژه به تمام وجود انسان نيز اطلاق مى شود. اما يكى از معانى معروف «نَفْس» همان روح است كه در قرآن مراتبى براى آن ذكر شده است؛ مانند: «نفس امّارة»، «نفس لَوّامة» و «نفس مطمئنة».

واژه «نَفْس» به گفته «راغب» در «مفردات» به معنى روح است، و گاه به معنى ذات شىء مى‌ آيد، و «نَفَس» (بر وزن قفس) به معنى هوائى است كه از طريق دهان در بدن انسان داخل يا خارج مى‌ شود. همچنین «نَفْس» بر خون نيز اطلاق شده، چرا كه اگر مقدار زیادی خون از بدن انسان خارج شود، روح از او جدا مى‌ شود؛ و گاه اين واژه به تمام وجود انسان نيز اطلاق مى شود.
به هر حال يكى از معانى معروف «نفس» همان روح است كه در قرآن مجيد مراتبى براى آن ذكر شده:
1- «نفس امّارة» كه انسان را به بدى‌ها فرمان مى‌ دهد: «اِنَّ النَّفْسَ لاَمّارَةٌ بِالسُّوءِ»(1)؛ (که نفس [سرکش] بسیار به بدیها امر مى کند).
2- «نفس لَوّامة» كه گاه مرتكب گناهى شده و پشيمان مى شود و خويشتن را سرزنش مى‌ كند: «وَ لا اُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوامَةِ»(2)؛ (و سوگند به نفس ملامتگر [و وجدان بیدار که رستاخیز حق است]).
3- «نفس مطمئنة» نفسى كه به مرحله آرامش و اطمينان رسيده، و كاملا مطيع فرمان خدا و مشمول عنايات او است: «يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ * ارْجِعِي إِلَىٰ رَبِّكِ رَاضِيَةً مَّرْضِيَّةً»(3)؛ (تو اى نفس مطمئن! * به سوى پروردگارت بازگرد در حالى که هم تو از او خشنودى و هم او از تو خشنود است).(4)