آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

روايات بسيارى در مصادر حديثى اهل سنت، درباره خروج «دجّال» در آخر الزمان وارد شده است که بر فرض صحت، احتمال تأويل آنها و رمزى بودن و جنبه سمبليك داشتن آنها زياد است. به گفته سيد محمد صدر(ره) دجّال نمادی است از اوج تمدن و تكنيك غرب كه با اسلام و مبانى آن ستيز دارد. تمدنى كه در صدد به سلطه كشيدن هر انسانى است. درباره مصداق دجّال چند احتمال وجود دارد: 1. دجّال شخصى حقيقى است كه كارهاى خارق العاده اى را در قالب سحر و جادو انجام مى دهد. 2. مقصود از دجّال همان ابليس است. 3. شاید دجّال همان سفيانى باشد و ... .

روايات بسيارى در مصادر حديثى اهل سنت درباره خروج «دجّال» در آخر الزمان و قبل از برپايى حكومت امام مهدى(عجل الله تعالی فرجه) وارد شده است. بخارى به سندش از رسول خدا(صلى الله عليه و آله) نقل كرده كه فرمود: «دجّال خروج خواهد كرد تا اينكه در ناحيه اى از مدينه فرود مى آيد و سه بار اعلان آماده باش جنگ مى دهد، آن گاه هر كافر و منافقى به سوى او حركت مى كند».(1)
در مصادر اهل سنت براى «دجّال» صفاتى ذكر شده است از قبيل:
1. ادعاى ربوبيت مى كند.(2)
2. عمر طولانى دارد.(3)
3. همراه او آب و آتش است.(4)
4. كور را بينا كرده و برص را شفا مى دهد.(5)
5. مرده را زنده مى كند.(6)
6. كسى را مى كُشد آن گاه او را زنده مى كند.(7)
7. با او بهشت و آتش است.(8)
8. با او نهرى از آب سفيد و نهرى از آتش است.(9)
9. خواسته او برآورده مى شود.(10)
درباره دجّال با اين اوصاف احتمالاتى وجود دارد:
الف) دجال شخصى حقيقى است كه كارهاى خارق العاده اى را در قالب سحر و جادو انجام مى دهد.
ب) مقصود از دجّال همان ابليس(شيطان) است.
ج) احتمال مى رود كه دجّال همان «سفيانى» است كه در روايات شيعه به خروج او در آخر الزمان تأكيد فراوان شده است.
د) مقصود از دجّال همان «اسرائيل» است.
در ابتدا اين احتمال به نظر مى رسد كه احاديث دجّال از جمله اسرائيلياتى باشد كه در احاديث اهل سنت وارد شده است زيرا:
اولاً: اثرى از اين احاديث در روايات اهل بيت(عليهم السلام) به چشم نمى خورد.
ثانياً: غالب احاديث دجّال از كعب الاحبار يهودى الاصل رسيده است. كسى كه تمام افعال و اقوالش مشكوك به نظر مى رسد.
ثالثاً: اين اعتقاد كه مسيحِ منتظر خروج مى كند و دجّال را به قتل مى رساند در عقايد يهود مشاهده مى شود.
در هر حال بر فرض صحت اين روايات، احتمال تأويل اين روايات و رمزى بودن و جنبه سمبليك داشتن آنها زياد است. سيد محمد صدر(رحمة الله عليه) مى فرمايد: «دجّال نمادی است از اوج تمدن و تكنيك غرب كه با اسلام و مبانى آن ستيز دارد. تمدنى كه در صدد به سلطه كشيدن هر انسانى است ما به طور وضوح مشاهده مى كنيم كه چگونه تمدن و تكنيك غرب مادى گرا در اين عصر بر تمام جوامع حتى مسلمانان تسلط پيدا كرده است ...».(11)
از بيانات «استاد محمد طىّ»(12) و نويسنده مصرى «شيخ محمد فهيم ابو عبيه» در تعليقه خود بر كتاب «نهاية البداية و النهاية»(13) نيز همين احتمال به دست مى آيد.(14)