آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) با اشاره به ارتباط بین «شناخت عظمت خدا» و «کوچکی دنیا»، می فرماید: «عظمت آفريدگار نزد تو، مخلوق را در چشمت كوچك مى كند»، هم چنین امام(ع) کوچک شمردن هستی را یکی از صفات پرهیزکاران می داند و به خدا قسم ياد مي كند كه اگر همه جهان را به او بدهند، حاضر نيست پوست جويى را از دهان مورچه ای به ستم بيرون بكشد. دليل اين كلام امام(ع) همين است كه خدا را با عظمت فوق العاده اى شناخته و تمام دنيا در نظر او از پوست يك جو يا از برگ درختى كه در دهان ملخى باشد كوچك تر جلوه مى كند.

امام علي(عليه السلام) در حکمت 129 «نهج البلاغه» رابطه نزديكى را ميان شناخت عظمت خداوند و كوچكى دنيا در نظر انسان بيان كرده، مى فرمايد: (عظمت آفريدگار نزد تو، مخلوق را در چشمت كوچك مى كند)؛ «عِظَمُ الْخَالِقِ عِنْدَكَ يُصَغِّرُ الْمَخْلُوقَ فِي عَيْنِكَ». همچنین امام(عليه السلام) اين مطلب را در خطبه 193 به عبارت ديگرى بيان فرموده و آن را يكى از صفات برجسته پرهيزكاران مى شمارد كه خدا را به عظمت شناخته اند و ما سوى الله در نظرشان كوچك است.
هرگاه انسان در دوران كودكى در خانه اى زندگى مى كرده كه حوض كوچكى در آن وجود داشته چنانچه وقتى بزرگ مى شود او را به كنار استخرى ببرند، بسيار در نظرش جلوه مى كند؛ ولى اگر در كنار دريا بزرگ شده باشد، هرگاه او را در كنار آن استخر ببرند در نظرش كوچك مى آيد. همچنين كسانى كه در خانواده فقيرى زندگى كرده اند هرگاه به ثروت مختصرى برسند خود را بسيار غنى مى بينند و به عكس اگر در خانواده ثروتمندى بزرگ شده باشند چنانچه به همان ثروت برسند آن را ناچيز مى شمرند. بر همين اساس آنان كه ذات پاك خداوند را با عظمت شناخته اند، يك عالَم قدرت و جبروت، يك عالَم علم و ملكوت، هنگامى كه به قدرت هاى مخلوقات مى نگرند همچون قطره اى در مقابل دريا و يا كمتر از آن در نظرشان جلوه مى كند.
به همين دليل اگر بخواهيم در دنيا زهد پيشه كنيم و به مقامات مادى و ثروت ها و زرق و برق دنيا بى اعتنا باشيم بايد سطح معرفت خود را نسبت به خداوند بالا ببريم كه نتيجه قطعى عظمت خالِق در نظر ما كوچك شدن مخلوقات است. اگر مى بينيم اميرمؤمنان على(عليه السلام) مى فرمايد: «وَ اللهِ لَوْ أُعْطِيتُ الاَْقَالِيمَ السَّبْعَةِ بِمَا تَحْتَ أفْلَاكِهَا، عَلَى أنْ أُعْصِىَ اللهَ فِي نَمْلَةٍ أَسْلُبُها جُلْبَ شَعِيرَةٍ مَا فَعَلْتُهُ»(1)؛ (به خدا سوگند اگر اقليم هاى هفت گانه جهان را [در گذشته تمام دنيا را به هفت بخش كه هر كدام نام اقليم داشت تقسيم مى كردند] با آنچه در زير افلاك قرار دارد به من بدهند كه درباره مورچه اى ستم كنم و پوست جويى را از دهانش بيرون بكشم چنين كارى را نخواهم كرد). دليل اين كلام امام(عليه السلام) همين است كه خدا را با عظمت فوق العاده اى شناخته و تمام دنيا در نظر او از پوست يك جو يا از برگ درختى كه در دهان ملخى باشد كوچك تر جلوه مى كند.(2)