آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

 دو واژه «تزکیه» و «تربیت» گرچه از حیث مفهوم به هم نزدیک اند، لکن «تزکیه» دارای بار معنایی بیشتری است. در واقع «تربیت» عبارت است از: فراهم ساختن زمینه های رشد و شکوفایی «تربیت» پذیر و رساندن او به مرحله ای که استعدادهایش را بروز دهد. اما در «تزکیه»، «مربی» علاوه بر فراهم ساختن زمینه های رشد تربیت پذیر، خودش نیز در تربیت فرد و عوامل پیرامون آن تصرّفاتی انجام می دهد که به مجموع این فعالیت ها و تصرّفات «تزکیه» گفته می شود. البته در «تزکیه» انسان باشعور، آموزش های «مربی» باید شناخت فرد را گسترش دهد.

 دو واژه «تزکیه» و «تربیت» گرچه از حیث مفهوم به هم نزدیک هستند، ولی «تزکیه» از بار معنایی بیشتری برخوردار است. «تربیت» عبارت است از: فراهم ساختن زمینه های رشد و شکوفایی «ربیت پذیر و رساندن او به مرحله ای که استعدادها و قابلیت هایش را بروز دهد. ولی گاهی «مربّی» به جز فراهم ساختن زمینه های خارجی برای رشد تربیت پذیر، خودش نیز در تربیت او و عوامل پیرامون آن تصرّفاتی انجام می دهد که به مجموع این فعالیت ها و تصرّفات «تزکیه» می گویند.

«تربیت» و «تزکیه» گاهی درباره موجودات بی شعوری چون حیوانات اعمال می گردد که آن ها در مقام قبول «تربیت» و «تزکیه»، یا فاقد انتخاب و اختیار هستند و یا قدرت انتخاب آن ها اندک است، و در حدّی نیست که تربیت پذیر موجودی مختار محسوب گردد. امّا گاهی «تربیت» و «تزکیه» درباره انسان اعمال می گردد که برخوردار از شعور، آگاهی و قدرت اختیار و انتخاب است و بدون اعمال اختیار از سوی او، «تزکیه» و «تربیت» صورت نمی پذیرد. در اینجاست که به جز فراهم آوردن اسباب طبیعی و فیزیکی، مربّی باید از ظرفیت ها و قابلیت های ویژه ای برخوردار باشد تا بتواند شرایط و زمینه ای را فراهم سازد تا انسان تربیت پذیر به تدریج و به اراده خود به سوی خیر و تکامل و تعالی هدایت شود.

البته با توجه به این که انسان آگاه و باشعور است، «مربّی» انسان باید از عنصر تعلیم هم بهره گیرد و در کنار «تربیت» و «تزکیه»، مطالبی را به انسان تربیت پذیر تعلیم دهد تا شناخت او را گسترش بخشد.(1)