آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«مقاتل الطالبیین» عنوان معروف ترین کتاب درباره زندگى و نحوه شهادت فرزندان ابوطالب(ع) مى باشد که توسط ابوالفرج على بن حسین بن محمد بن احمد بن هیثم اصفهانى (284ـ356) نوشته شده است. ابوالفرج در این کتاب ماجرا و کیفیت شهادت هر یک از فرزندان ابوطالب(ع) را به طور کاملا مستند و دقیق گرد آورى کرده است. وى سعى داشته شهدایى را نقل و بررسى کند که داراى تاثیر اجتماعى بارزى بوده اند. این کتاب مورد توجه علماى جهان اسلام اعم از شیعه و سنى واقع شده است. با توجه به اهمیت کتاب و مطالب معتبر ابوالفرج اصفهانى، محققان متاخر از او نیز کتابش را به عنوان منبعى معتبر تلقى کرده و به مطالبش استناد کرده اند؛ مثل سمعانى در الانساب و ذهبى در تاریخ الاسلام.  اصفهانى در آثار خود با احترام و تکریم فراوانى از على بن ابى طالب و اولاد وى یاد کرده و آنها را تعظیم نموده و در هیچ موردى نسبت به على(ع) تعبیرى غیر از «امیر المومنین» به کار نبرده است و به جاى تعبیر «رضى الله عنه» یا «کرمّ الله وجهه» از «علیه السلام» استفاده کرده است؛ به همین دلیل است که بسیارى از مورخان اهل سنت مثل ذهبى و ابن جوزى او را شیعه دانسته و احادیث و کتاب‌هایش را ضعیف دانسته اند.


 

«مقاتل الطالبیین» عنوان معروف ترین کتاب درباره زندگى و نحوه شهادت فرزندان ابوطالب (عموى پیامبر(صلى الله علیه وآله)) مى باشد که توسط ابوالفرج على بن حسین بن محمد بن احمد بن هیثم اصفهانى (284ـ356) نوشته شده است. ابوالفرج در این کتاب ماجرا و کیفیت شهادت و به قتل رسیدن هر یک از فرزندان ابوطالب(علیه السلام) را به طور کاملا مستند و دقیق گرد آورى کرده است. این کتاب در برخى از منابع تاریخى با عنوان مقاتل آل ابى طالب نیز خوانده شده است.
شیوه تدوین کتاب مقاتل الطالبیین:
او کتاب خود را با توجه به زمان و تاریخ وقایع تنظیم کرده است و البته وى سعى داشته شهدایى را نقل و بررسى کند که داراى تاثیر اجتماعى بارزى بوده اند. درباره شهداى آل ابى طالب کتاب‌های بسیارى توسط مورخان معتبر و مهم اهل سنت مثل ابى مخنف، واقدى، ابى نطاح، عمر بن شبّه و مدائنى، قبل از کتاب ابوالفرج نوشته شده بود که ابوالفرج اصفهانى با گردآورى همه این منابع و افزودن بسیارى از مقاتل قابل دسترس دیگر، کتاب جامعى را براى این منظور تدوین کرد. روش ابوالفرج در این نقل و گرد آورى بدین ترتیب بوده که نام و نسبت فامیلى هر یک از فرزندان ابوطالب را ذکر کرده و سپس به کیفیت کشته شدن او و در نهایت به قاتلش اشاره کرده است و در برخى موارد نیز به ذکر فضایل و مناقب آنان پرداخته است.
ترتیب مباحث کتاب به قرار زیر است:
ابتدا جعفر بن ابى طالب(علیه السلام) و فضایل او را مطرح کرده و سپس به شخصیت على بن ابى طالب(علیه السلام) و دو فرزند شهیدش یعنى امام حسن و امام حسین(علیهما السلام) پرداخته و همه اصحاب شهید آن بزرگوار را نیز که همچنین از اولاد ابوطالب بودند در ذیل آنها ذکر کرده است. سپس زید بن على بن الحسین(علیهما السلام) را بیان کرده و پس از آن به شهداى آل ابى طالب در دولت عباسى پرداخته است. و در نهایت شهداى جنگهاى علویان و جعفریان را ذکر کرده است.
اصفهانی و تکریم امام علی:
اصفهانى در آثار خود به ویژه اغانى و همین کتاب (مقاتل آل ابى طالب) با احترام و تکریم فراوانى از على بن ابى طالب و اولاد وى(علیهم السلام) یاد کرده و آنها را تعظیم نموده و در هیچ موردى نسبت به على(علیه السلام) تعبیرى غیر از «امیر المومنین» به کار نبرده است و به جاى تعبیر «رضى الله عنه» یا کرمّ الله وجهه از «علیه السلام» استفاده کرده که این خود نشان از ارادت ویژه او به این خاندان مى باشد. به همین دلیل است که بسیارى از مورخان اهل سنت مثل ذهبى و ابن جوزى او را شیعه دانسته و احادیث و کتاب‌هایش را ضعیف دانسته اند.
جایگاه کتاب مقاتل الطالبیین در نزد علمای شیعه:
با توجه به نقل اخبار و حوادث مربوط به خاندان على بن ابى طالب(علیه السلام) توسط ابوالفرج اصفهانى این کتاب مورد توجه علماى جهان اسلام اعم از شیعه و سنى واقع شده است؛ به ویژه اینکه علماى بزرگ شیعه در استنادهاى تاریخى و حدیثى خود و همچنین علم رجال و حدیث به کتاب وى استشهاد کرده اند.
با توجه به اهمیت کتاب و مطالب معتبر ابوالفرج اصفهانى، محققان متاخر از او نیز کتابش را به عنوان منبعى معتبر تلقى کرده و به مطالبش استناد کرده اند. مثل سمعانى در الانساب و ذهبى در تاریخ الاسلام.
تلخیص کتاب مقاتل الطالبیین:
این کتاب توسط برخى از دانشمندان مورد شرح یا تلخیص قرار گرفته است که برخى از آنها عبارتند از:
1ـ مختصر مقاتل الطالبیین که توسط سید حسون البراقى تدوین شده است.
2ـ مستدرک مقاتل الطالبیین که توسط شیخ عبدالواحد بن شیخ احمد آل مظفر نجفى تنظیم و تدوین شده است.
این کتاب بارها در کشورهاى اسلامى مثل ایران، عراق، مصر، و لبنان به چاپ رسیده است.