آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

دعاهاى فراوانى داريم كه محتويّات آنها در سطح عالى و آموزنده است و مي تواند روح آدمي را در بهترين شرايط تلقين پذيرى قرار دهد و به سهم خود در بالا بردن طرز تفكّر و سطح عواطف انسانى مؤثّر باشد. علت آن هم اين است كه در بسيارى از دعاها به مشكلات دیگران توجّه می شود و براى پيروزى آنان دعا مى شود. بنابراین اين گونه دعاها، روح نوع دوستى را در انسان تقويت مى كند و از توقّف شخصيّت در مرحله فردى جلوگيرى كرده، به مرحله عالى شخصيّت اجتماعى مى كشاند.

دعاهاى فراوانى داريم كه هر فرد بى نظرى گواهى مى دهد كه محتويّات آنها در يك سطح عالى و آموزنده است. اين دعاها، از نظر اين كه در بهترين شرايط تلقين پذيرى روح آدمى انجام مى شود، مى تواند به سهم خود در بالا بردن طرز تفكّر و سطح عواطف انسانى مؤثّر باشد.
در بسيارى از دعاها به حال ساير انسانها و مشكلات آنها توجّه شده و براى پيروزى آنان بر مشكلات دعا مى شود، حتّى در روايات اسلامى مى خوانيم، بعضى از پيشوايان در بهترين مواقع دعا، ساعتها براى ديگران دعا مى كردند(1) اين گونه دعاها روح نوع دوستى را به شدّت در انسان تقويت مى كند و از توقّف شخصيّت در مرحله فردى جلوگيرى كرده، به مرحله عالى شخصيّت اجتماعى مى كشاند.
در دعاى «صباح» كه از على(عليه السلام) براى ما نقل شده و نيز در دعاى «عرفه» كه از امام حسين(عليه السلام) به ما رسيده، يك دوره دروس خداشناسى با تمام ريزه كاري هايش در سطح عالى بيان شده و در دعاى «مكارم الاخلاق» كه از امام سجّاد(عليه السلام) نقل شده، يك دوره درس اخلاق و صفات برجسته فردى و اجتماعى كه در پرتو آن مى توان طرح زندگى صحيحى براى فرد و جامعه ريخت، بيان گرديده است. در «صحيفه سجّاديه» دعاهايى درباره مرزداران شجاع وجود دارد كه ضمن درخواست پيروزى آنها از خدا، بسيارى از عوامل پيروزى و شكست در برابر دشمن به زبان دعا در آن آمده است.
در دعاى كوتاهى كه در «صحيفه سجّاديه» درباره رؤيت هلال آمده، چنين مى خوانيم: «أَيُّهَا الْخَلْقُ‏ الْمُطِيعُ‏، الدَّائِبُ السَّرِيعُ، الْمُتَرَدِّدُ فِي مَنَازِلِ التَّقْدِيرِ، الْمُتَصَرِّفُ فِي فَلَكِ التَّدْبِيرِ. آمَنْتُ بِمَنْ نَوَّرَ بِكَ الظُّلَمَ، وَ أَوْضَحَ بِكَ الْبُهَمَ، وَ جَعَلَكَ آيَةً مِنْ آيَاتِ مُلْكِهِ، وَ عَلَامَةً مِنْ عَلَامَاتِ سُلْطَانِه ...». در اين عبارت ضمن اشاره به حركت سريع ماه كه امروزه مى گويند بالغ بر 3700 كيلومتر در هر ساعت است و اطاعت او از قوانين جهان هستى (قانون جاذبه و دافعه و...) و حركت آن در مدار حساب شده و معيّن، و روشنى بخش در شب هاى تيره، درسهاى خداشناسى كه از آن مى توان گرفت، تشريح شده است.
و يا در دعاى «جوشن كبير» كه خدا را در آن با «هزار نام» مى خوانيم و هر ده نام در واقع فصلى را تشكيل مى دهد، آمده است: «يَا مَنْ فِى السَّمَاءِ عَظَمَتُهُ، يَا مَنْ فِى الْأَرْضِ آيَاتُهُ، يَا مَنْ فِى كُلِّ شَىْءٍ دَلاَئِلُهُ، يَا مَنْ فِى البِحَارِ عَجَائِبُهُ، يَا مَنْ فِى الجِبَالِ خَزَائِنُهُ، يَا مَنْ يَبْدَءُ الخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ، يَا مَنْ إلَيْهِ يَرْجَعُ الْأَمْرُ كُلُّهُ، يَا مَنْ أَظْهَرَ فِى كُلِّ شَىْءٍ لُطْفَهُ، يَا مَنْ اَحْسَنَ كُلَّ شَىْءٍ خَلْقَهُ، يَا مَنْ تَصَرَّفَ فِى الْخَلَائِقِ قُدْرَتُهُ».(2)
در جمله اوّل، به عظمت آسمانها، در جمله دوّم، به موجودات اسرارآميز كره زمين، در جمله سوّم به نشانه هاى توحيد در همه چيز، در جمله چهارم به عجايب و شگفتي هاى زندگى در اعماق اقيانوس ها، در جمله پنجم به معادن گرانبهاى نهفته در دل كوهها، در جمله ششم و هفتم به آغاز و انجام آفرينش و شباهت آنها به هم، در جمله هشتم به ريزه كاري هايى كه در همه موجودات جهان (به خصوص اتمها) وجود دارد، در جمله نهم به زيبايي هاى آفرينش و در جمله دهم به قوانينى كه با كمال قدرت بر سراسر عالم هستى حكومت مى كند، اشاره شده است.(3)