پاسخ اجمالی:
پيامبر اسلام(ص) زندگی پر اشتغالی داشت؛ تقریبا هر ماه يك جنگ بر او تحميل مى شد. ایشان مشكلات فراوانی داشت و عمده وقتشان صرف تلاش براى اداره جامعه می شد. لذا رعايت «حق قسم» از او ساقط شد تا ایشان بتوانند اوقات خود را به اقتضای موقعیّت و در حدّ امکان تقسيم كند. از طرفی این اجازه برای کنترل حاشیه ها و پایان دادن به گفتگوهای داخلی همسران بود تا دغدغه ای داخلی پیامبر(ص) را به خود مشغول نکند. با وجود این حکم، پیامبر(ص) حتى الامكان تساوى را در تقسيم اوقات خود رعايت مى كرد.
پاسخ تفصیلی:
يكى از احكام اسلام در مورد همسران متعدد آن است كه شوهر اوقات خود را در ميان آنها به طور عادلانه تقسيم كند و تفاوتى در ميان زنان از اين نظر وجود ندارد. از اين موضوع را در كتب فقه اسلامى به عنوان «حق قسم» تعبير مى كنند.
پيامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) شرائط زندگی خاص و پر اشتغال داشت؛ زمانى كه در مدينه بود تقریبا هر ماه يك جنگ بر او تحميل مى شد؛ ایشان مشكلات فراوان داشت و عمده وقتشان صرف تلاش براى اداره جامعه می شد. لذا رعايت «حق قسم» به حكم آيه 51 سوره احزاب از او ساقط شد تا ایشان بتوانند اوقات خود را به اقتضای موقعیّت و در حدّ امکان تقسيم كند.
خداوند در این آیه می فرماید: «تُرْجي مَنْ تَشاءُ مِنْهُنَّ وَ تُؤْوي إِلَيْکَ مَنْ تَشاءُ وَ مَنِ ابْتَغَيْتَ مِمَّنْ عَزَلْتَ فَلا جُناحَ عَلَيْکَ ذلِکَ أَدْني أَنْ تَقَرَّ أَعْيُنُهُنَّ وَ لا يَحْزَنَّ وَ يَرْضَيْنَ بِما آتَيْتَهُنَّ کُلُّهُنَّ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ ما في قُلُوبِکُمْ وَ کانَ اللَّهُ عَليماً حَليماً»؛ ([موعد] هر یک از آنان [=همسرانت] را بخواهی می توانی به تأخیر اندازی، و هر کدام را بخواهی نزد خود جای دهی؛ و هر گاه بعضی از آنان را که برکنار ساخته ای بخواهی نزد خود جای دهی، گناهی بر تو نیست؛ این [حکم الهی] برای روشنی چشم آنان، و اینکه غمگین نباشند و به آنچه به آنان می دهی همگی راضی شوند نزدیکتر است؛ و خدا آنچه را در قلوب شماست می داند، و خداوند دانا و دارای حلم است [از مصالح بندگان خود با خبر است، و در کیفر آنها عجله نمی کند]).
درباره شان نزول این آیه در تفاسیر آمده که میان زنان پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) در چگونگى تقسيم اوقات زندگى پيامبر در ميان خودشان رقابتهايى وجود داشت به طوری كه پيغمبر(صلی الله علیه وآله) را با آن همه گرفتارى و اشتغالات مهم در مضيقه قرار مى داد، هر چند پيامبر(صلی الله علیه وآله) كوشش لازم را در زمينه عدالت در ميان آنها رعايت مى كرد ولى باز گفتگوهاى آنها ادامه داشت، لذا آيه فوق نازل شد و پيامبر را در تقسيم اوقاتش در ميان آنها كاملا آزاد گذاشت، و ضمنا به آنها اعلام كرد كه اين حكم الهى است تا هيچگونه نگرانى و سوء برداشتى براى آنها حاصل نشود.(1)
باید توجه داشت که يك رهبر بزرگ الهى همچون پيامبر(صلی الله علیه وآله) آن هم در زمانى كه در كوره حوادث سخت گرفتار است، و توطئه هاى خطرناكى از داخل و خارج براى او مى چينند، نمى تواند فكر خود را زياد مشغول زندگى شخصى و خصوصيش كند. بايد در زندگى داخلى خود داراى آرامش نسبى باشد تا بتواند به حل انبوه مشكلاتى كه از هر سو او را احاطه كرده است با فراغت خاطر بپردازد.
با اينكه ازدواجهاى متعدد پيامبر(صلی الله علیه وآله) غالبا جنبه هاى سياسى و اجتماعى و عاطفى داشته، و در حقيقت جزئى از برنامه انجام رسالت الهى او بوده، ولى در عين حال گاه اختلاف ميان همسران و رقابتهاى زنانه متداول آنها، طوفانى در درون خانه پيامبر برمى انگيخته، و فكر او را به خود مشغول مى داشته است. لذا خداوند این ويژگي را براى پيامبرش قائل شد و او را برای رعایت عدالت میان همسرانش مختار کرد و فرمود: «تُرْجِي مَنْ تَشاءُ مِنْهُنَّ وَ تُؤْوِي إِلَيْكَ مَنْ تَشاءُ...»؛ ([موعد] هر یک از آنان [=همسرانت] را بخواهی می توانی به تأخیر اندازی، و هر کدام را بخواهی نزد خود جای دهی...).
به این ترتیب خداوند براى هميشه به اين ماجراها و كشمكشها پايان داد، و پيامبر(صلی الله علیه وآله) را از اين نظر آسوده خاطر و فارغ البال كرد و براى اينكه همسران پيامبر نيز بدانند گذشته از افتخارى كه از ناحيه همسرى با او كسب مى كنند با تسليم در برابر اين برنامه خاص در مورد تقسيم اوقات پيامبر(صلی الله علیه وآله) يك نوع ايثار و فداكارى از خود نشان داده، و به هيچ وجه عيب و ايرادى متوجه آنها نيست، چرا كه در برابر حكم خدا تسليم شده اند اضافه مى كند: «ذلِكَ أَدْنى أَنْ تَقَرَّ أَعْيُنُهُنَّ وَ لا يَحْزَنَّ وَ يَرْضَيْنَ بِما آتَيْتَهُنَّ كُلُّهُنَّ»؛ (این [حکم الهی] برای روشنی چشم آنان، و اینکه غمگین نباشند و به آنچه به آنان می دهی همگی راضی شوند نزدیکتر است).
زيرا اولا اين يك حكم عمومى در باره همه آنها است و تفاوتى در كار نيست، و ثانيا حكمى است از ناحيه خدا كه براى مصالح مهمى تشريع شده، بنابراين آنها بايد با رضا و رغبت به آن تن دهند و نه تنها نگران نباشند بلكه خشنود گردند.
با این حال با اینکه خداوند پیامبر را برای اجرای عدالت در میان همسرانش مخیر کرد و پیامبر مى توانست هر گونه اوقات خود را میان همسرانش تقسيم كند اما چنان كه در تواريخ اسلامى آمده است رسول خدا(صلی الله علیه وآله) جز در مواردى كه شرائط خاصى عدم مساوات را ايجاب مى كرد، حتى الامكان تساوى را در تقسيم اوقات خود رعايت مى كرد و اين خود موجب خشنودى زنان پیامبر مى شد، چراکه مشاهده مى كردند كه پيامبر(صلی الله علیه وآله) با اينكه مخير است سعى در برقرارى مساوات دارد.(2)
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.