آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

تزيين شيطان، از طرق مختلفى صورت مى گيرد؛ گاه از طريق آرزوهاى دور و دراز يا پندارهاى باطل! و گاه از طريق وسوسه لذّات زودگذر و شيرينى هاى ظاهرى كه در بعضى از گناهان وجود دارد و دقيقاً امتحان انسانها از همين جا شروع مى شود كه چگونه پرده هاى پندار و پيرايه آرزوهاى زودگذر را بدرند و به لذّت هاى ظاهرى اعتنا نكنند و در حقيقت خطر مهمّ گناهان و معاصى، همين تزيين هاى شيطانى و يا تزيين هاى نفس است.

از نكات مهمّى كه در خطبه 64 نهج البلاغه به آن اشاره شده، زينت بخشيدن معاصى به وسيله شيطان است كه در آيات قرآنى نيز به آن اشاره شده. در آيه 43 سوره انعام درباره گروهى از امّت هاى پيشين مى خوانيم: «وَ لكِنْ قَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَ زَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ»؛ (ليكن دل هاى آنها قساوت پيدا كرد و شيطان كارهايى را كه مى كردند براى آنان زينت داد) و در سوره حجر از قولِ خود شيطان مى خوانيم كه وقتى از درگاه خداوند مطرود شد و كمر به دشمنى فرزندان آدم و گمراه ساختن آنها بست، چنين گفت: «لَاُزَيِّنَنَّ لَهُمْ فِى الاَرْضِ وَ لَاُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ * إِلَّا عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ»(1)؛ (من [لذّات مادّى را] در زمين، در نظر آنها زينت مى دهم؛ همگى را گمراه خواهم ساخت * مگر بندگان مخلَصت را).
اين تزيين شيطانى از طرق مختلفى صورت مى گيرد؛ گاه از طريق آرزوهاى دور و دراز يا پندارهاى باطل! و گاه از طريق وسوسه لذّات زودگذر و شيرينى هاى ظاهرى كه در بعضى از گناهان وجود دارد و دقيقاً امتحان انسانها از همين جا شروع مى شود كه چگونه پرده هاى پندار و پيرايه آرزوهاى زودگذر را بدرند و به لذّت هاى ظاهرى - كه همانندِ عسلِ مسمومى، در كامِ روحِ انسان، شيرينى موقّتى ايجاد مى كند و آنگاه اَمعاى درون انسان را متلاشى مى سازد - اعتنا نكنند و در حقيقت خطر مهمّ گناهان و معاصى، همين تزيين هاى شيطانى و يا تزيين هاى نفس است.
در اينجا اين سؤال پيش مى آيد كه در بعضى از آياتِ قرآن، تزيين اعمال به خدا نسبت داده شده است اين گونه آيات با آيات بالا چگونه سازگار است؟ پاسخ اين سؤال با توجّه به آيه چهار سوره نمل به خوبى روشن مى شود كه مى فرمايد: «إِنَّ الَّذِينَ لَايُؤْمِنُونَ بِالآخِرَةِ زَيَّنَّا لَهُمْ اَعْمَالَهُمْ فَهُمْ يَعْمَهُونَ»؛ (كسانى كه به آخرت ايمان ندارند اَعمال [بد] آنها را براى آنان زينت مى دهيم به گونه اى كه سرگردان مى شوند). اين آيه به خوبى نشان مى دهد كه اين تزيين الهى، نوعى مجازات الهى براى افراد بى ايمان و منحرف است و يا به تعبير ديگر: اعمالشان سبب مى شود كه خداوند آنها را در چنگال شيطان رها سازد و از آنان حمايت نكند. به اين ترتيب هر دو بخش از آيات به يك حقيقت اشاره مى كند و شايد تعبير «وَ الشَّيْطَانُ مُوَكَّلٌ بِهِ، يُزَيِّنُ لَهُ الْمَعْصِيَةَ لِيَرْكَبَهَا» كه در خطبه 64 نهج البلاغه آمده اشاره به همين باشد.(2)