آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«امانِى» جمع «اُمنيَّه» به معناى حالتى است كه در نفس انسان از تمنّاى چيزى حاصل مى شود، یعنی همان آرزو کردن یک چیز خاص. این واژه را در برخی موارد، به معنای آرزوهاى دور و دراز كه انسان را از همه چيز غافل مى كند و پرده بر روى عقل و فكر آدمى مى افكند تفسير مى كنند.

در آیه 14 سوره حدید می خوانیم: «يُنادُونَهُمْ أَلَمْ نَكُنْ مَعَكُمْ قالُوا بَلى‏ وَلكِنَّكُمْ فَتَنْتُمْ أَنْفُسَكُمْ وَتَرَبَّصْتُمْ وَارْتَبْتُمْ وَغَرَّتْكُمُ الأَمَانِىُّ حَتَّى‏ جاءَ أَمْرُ اللَّهِ وَغَرَّكُمْ بِاللَّهِ الْغَرُوْرُ» ؛ (آنها [منافقان، در روز قيامت] مؤمنان را صدا مى‏ زنند آيا ما با شما نبوديم؟ مى‏ گويند آرى، ولى شما خود را به هلاكت افكنديد و انتظار [مرگ پيامبر را] مى‏ كشيديد و شك و ترديد داشتيد، و آرزوهاى دراز شما را فريب داد تا زمانى كه فرمان خدا [مرگتان] فرا رسد، و شيطان شما را در برابر خداوند فريب داد).
«امانِى» جمع «اُمنيَّه» به معناى حالتى است كه در نفس انسان از تمنّاى چيزى حاصل مى شود(1) كه ما در فارسى به آن آرزو مى گوييم. منتها از آن جا كه آرزو به صورت معقول نه تنها عيب نيست؛ بلكه عامل حركت براى ساختن آينده است، آنچه عيب است آرزوهاى دور و دراز و غير منطقى است و لذا «اُمنيه» و «امانى» را در اين گونه موارد به آرزوهاى دور و دراز كه انسان را از همه چيز غافل مى كند و پرده بر روى عقل و فكر آدمى مى افكند تفسير مى كنند.
ابن اثير مى گويد: «تمنى» به معناى علاقه به حصول امر مطلوبى است، و همچنين به حديث نفس درباره حوادثى كه در آينده واقع مى شود يا نمى شود اطلاق مى گردد، و «مُنْيَه» (بر وزن كُنيه) و «امنيّه» به يك معنا آمده است.(2) ولى بعضى «اُمنيه» را به معناى دروغ ذكر كرده اند؛ زيرا شخص دروغگو مطلبى در دل خود پرورش مى دهد.(3)
راغب مى گويد: از آن جا كه دروغ تصوّر چيزى است كه حقيقت ندارد؛ آرزوها نيز همچون سرچشمه اى براى دروغ محسوب مى شود؛ و اگر به دروغ «امنيه» گفته مى شود از اين رهگذر است.
بعضى نيز ريشه اصلى اين كلمه را تقدير و فرض و تصوير مى دانند(4) و آرزوها را از اين نظر «امانى» مى گويند كه انسان در دل خويش آنها را تقدير و تصوير مى كند.(5)