آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«عَبرت» از مادّه «عبور» و «عبر» به معناى انتقال از حالتى به حالت ديگر است. امّا «عِبرت» به معناى كيفيّت قابل مشاهده اى است كه انسان به وسيله آن منتقل به چيزى كه قابل مشاهده نيست مى شود. بعضى نيز گفته اند: «عِبرت» به معناى دلالتى است كه انسان را به مقصود مى رساند. اين واژه به معناى تعجّب نيز آمده است.

در آیات 25 و 26 سوره «نازعات» می خوانیم: «فَأَخَذَهُ اللَّهُ نَكالَ الآخِرَةِ وَ الاولى‏ * إنَّ فى ذلِك لَعِبْرَةً لِمنْ يَخْشَى‏» ؛ (خداوند او را به عذاب آخرت و دنيا گرفتار ساخت * و در آن عبرتى است براى آنها كه [از خدا] مى‏ ترسند).
واژه «عَبرت» در اصل از مادّه «عبور» و «عبر» (بر وزن ابر) به معناى انتقال از حالتى به حالت ديگر است. و «عبور» در اصل در لغت عرب به معناى گذشتن از آب است، بوسيله شنا كردن، يا كشتى، يا پل و مانند آن؛ ولى بعداً در معناى گسترده ترى به كار رفته است و به معناى انتقال از حالتى به حالت ديگر استعمال شده. سخن را از اين جهت «عبارت» گويند كه گذرا است، و از زبان گوينده به گوش شنونده مى رسد.
امّا «عِبرت» به معناى كيفيّت قابل مشاهده اى است كه انسان بوسيله آن منتقل به چيزى كه قابل مشاهده نيست مى شود.(1)
بعضى نيز گفته اند: «عِبرت» به معناى دلالتى است كه انسان را به مقصود مى رساند.(2) اين واژه به معناى تعجّب نيز آمده است.(3) شايد از اين جهت كه بسيارى از حوادثى را كه انسان از طريق حوادث مهم و آشكار كشف مى كند تعجّب آميز است.(4)