آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

خداوند به صفاتى متصف مى شود که گویاى کمال در ذات اوست، این صفات مفهوم متفاوتى دارند، ولى از نظر وجود و تحقّق در خداى متعال، یکى هستند. صفات و ذات خدا جدا از هم نیستند و صفات خدا عین ذات اوست نه چیزى افزون بر آن.

 بى شک خداوند متعال به صفاتى متصف مى شود که گویاى کمال در ذات اوست، مثلا گفته مى شود او دانا، توانا و زنده است.
انسان نیز به همین صفات موصوف است. او نیز ـ به اذن خدا ـ دانا، توانا و زنده است، لیکن وصف خدا به این صفات و وصف دیگران از دو جهت متفاوت است:
اوّل: این صفات (علم، قدرت و حیات) مفهوم متفاوتى دارند، ولى از نظر وجود و تحقّق در خداى متعال، یکى هستند. در ذات خداوند، حیثیّت علم جدا از حیثیت قدرت نیست و این دو غیر از حیثیت حیات نیستند. ذات خداى سبحان همه اش علم و قدرت و حیات است. بر خلاف انسان که مفاهیم این صفات در او متفاوت است، واقعیت و تحقّق آن ها نیز در او متفاوت است. واقعیت علم و شعور در انسان، غیر از واقعیت قدرت است و دانایى و توانایى انسان غیر از زنده بودن اوست. نتیجه آنکه صفات خداى سبحان با هم متحدند و میان صفات او تغایر و جدایى در وجود نیست.
دوّم: همچنان که واقعیت صفات خدا با هم تفاوت ندارند، صفات و ذات خدا هم جدا از هم نیستند. صفات خدا عین ذات اوست نه چیزى افزون بر آن. بر خلاف انسان که صفاتش زاید بر اوست، چون که انسان بوده ولى عالم و قادر نبوده، بلکه علم و قدرت را به دست آورده است.(1)