آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

اصرار بر این که قرآن در عصر رسول اعظم(ص) گردآورى شده، به استناد دلایل تاریخی، روایی، قرآنی و عقلی و به خاطر حفظ کرامت قرآن و صیانت آن از تحریف است و هدف از آن، انکار فضیلتى از خلفا نیست.

در جواب این مناقشه باید گفت:
اولاً: ادعای جمع آوری قرآن در عصر خلفا توهینی است به ساحت پیامبر اکرم (صلَّى اللّه علیه و آله و سلَّم) که بعد از آنهمه زحمات و کشته دادن در راه معارف و خواسته های قرآن درباره جمع آوری قرآن سهل انگاری کرده است و به اندازه خلفا در این موضوع حسّاسیت نشان نداده است، هم چنانکه ادّعا می شود مسأله حسّاس سرنوشت اجتماعی اسلام و تعیین متولی تفسیر و تبیین معارف دین ( مشخص نمودن امام و خلیفه) توسط پیامبر (صلَّى اللّه علیه و آله و سلَّم) نادیده گرفته شده است .
ثانیاً: اگر اراده الهی بر حفظ قرآن تعلّق گرفته است پیامبر(صلَّى اللّه علیه و آله و سلَّم) شایسته ترین افراد است که عامل تحقّق این اراده باشد.
ثالثاً: گردآورى آیات و سوره هاى قرآن در عصر رسالت، یک حقیقت تاریخى است که دلایل قطعى، آن را ثابت مى کند. اصرار بر این که قرآن در عصر رسول اعظم (صلَّى اللّه علیه و آله و سلَّم) گردآورى شده، به خاطر حفظ کرامت قرآن و صیانت آن از تحریف است و هدف از آن، انکار فضیلتى از خلفا نیست.
برای روشن شدن مطلب به برخى از دلایل روایی، قرآنی و عقلی اشاره می کنیم :
1. طبرانى در معجم و ابن عساکر در تاریخ خویش از شعبى نقل مى کنند: شش نفر از انصار، قرآن را در زمان رسول خدا (صلَّى اللّه علیه و آله و سلَّم) جمع کرده بودند. آنان عبارتند از:
ابى بن کعب، زید بن ثابت، معاذ بن جبل، ابوالدرداء، سعد بن عبید و ابوزید.(1)
2. قتاده مى گوید: از انس بن مالک پرسیدم چه کسانى قرآن را در عهد رسول خدا جمع کرده بودند؟ گفت: چهار نفر و همگى از انصار: ابى بن کعب، معاذ بن جبل، زید بن ثابت و ابوزید.(2)
3. مسروق مى گوید: از عبداللّه بن مسعود نزد عبد اللّه بن عمر نام برده شد، او گفت: من او را دوست دارم. از پیامبر شنیدم که گفت قرآن را از چهار نفر، فرا گیرید: عبداللّه بن مسعود، سالم، معاذ و ابى بن کعب.(3)
4. نسائى به سند صحیح از عبداللّه بن عمر نقل مى کند: من قرآن را جمع کردم و هر شب همه آن را مى خواندم، خبر به پیامبر (صلَّى اللّه علیه و آله و سلَّم) رسید فرمود: همگى را در یک ماه بخوان.(4)
5. ممکن است چنین تصور شود که مقصود از جمع آورى قرآن به وسیله این افراد، حفظ قرآن است نه کتابت آن در یک مجموعه، ولى این تصور کاملًا بى پایه است، زیرا حفظ قرآن اختصاص به این افراد ندارد و حافظان قرآن در عصر آن حضرت، به مراتب بیش از این چهار یا شش نفر بودند و پس از درگذشت پیامبر (صلَّى اللّه علیه و آله و سلَّم) در جنگ یمامه، شمار زیادى از حافظان قرآن کشته شدند.(5)
6. دعوت به مقابله با سور قرآنى (تحدّى):
خدا منکران وحیانى بودن قرآن را دعوت به مقابله مى کند که برخیزند و «مانند قرآن»(6) یا «ده سوره اى مانند سوره هاى آن»(7) یا یک سوره کامل‏(8) مانند سوره هاى آن را بیاورند، و دعوت به چنین مقابله اى حاکى از آن است که مجموع آیات قرآن و سوره هاى آن گردآورى شده بود و در اختیار منکران نیز قرار داشت، بدین ترتیب چگونه مى توان گفت که قرآن در عصر رسول خدا (صلَّى اللّه علیه و آله و سلَّم) پراکنده بوده و هرگز در یک مجموعه جمع نشده بود؟!
7. پیامبر (صلَّى اللّه علیه و آله و سلَّم) طبق حدیث متواتر در میان امت دو یادگار گرانبها گذارده و همگان را بر تمسک و بهره گیرى از آن دو دعوت نموده، آنجا که فرموده است: «إِنّى تارِکٌ فِیکُمُ الثّقلَین کِتابَ اللّهِ وَعِتْرَتى».(9)
(من در میان شما دو چیز گرانبها مى گذارم، یکى کتاب خدا و دیگرى عترت من است).
واژه «کتاب» به معنى «مکتوب» است اگر قرآن حالت مکتوبى نداشت، عنوان کتاب بر آن اطلاق نمى شد، زیرا هیچ گاه سینه حافظان، یا سنگ هاى صاف و استخوان کتف حیوانات که ادعا شده که قرآن بر روى آنها نوشته شده بود، کتاب نامیده نمى شود.
8. پیامبر گرامى (صلَّى اللّه علیه و آله و سلَّم) فرمود: «لا صَلاةَ إِلّا بِفاتِحَةِ الْکِتاب»(10) اگر قرآن وجود مکتوبى نداشت، طبعاً نخستین سوره آن نام «فاتحة الکتاب» به خود نمى گرفت.
9. داورى خرد را در این گستره فراموش نکنیم، قرآن یگانه معجزه جاودان پیامبر و منبع استنباط عقیده وشریعت بود، آیا ممکن است که پیامبر خاتم (صلَّى اللّه علیه و آله و سلَّم) که سرآمد همه خردمندان جهان است، کتاب خدا را گردآورى نکند و آن را به دست حوادث بسپارد تا همان بلایى که بر سر سنّت وى آمد، بر سر کتاب خدا نیز بیاید؟
10. علاقه پیامبر (صلَّى اللّه علیه و آله و سلَّم) به حفظ و نشر قرآن و اجر و پاداشى که براى حافظان مقرر شده است، نشان از تدوین قرآن دارد، حتى هر موقع فردى از خارج وارد مدینه مى شد و اسلام مى آورد، پیامبر (صلَّى اللّه علیه و آله و سلَّم) او را به محضر قارى قرآن مى فرستاد تا قرآن را بیاموزد.(11) و اینها همه مؤید آن است که قرآن در عصر پیامبر (صلَّى اللّه علیه و آله و سلَّم) گردآورى شده بود و در اختیار مسلمانان قرار داشت.(12)