پاسخ اجمالی:
اهل تسنن برای توجیه حکومت خلفا می گویند: امام علی(ع) در جماعت آنها شرکت می کرده. اولا: امام در جماعتشان نماز را فرادا می خواندند. ثانیا: سند اين روايات مرسل است. ثالثا: از نظر دلالت چيز ديگري را ثابت مي‌كنند. رابعا: برفرض قبول این روایات، این عمل دلیل مشروع شمردن حکومت خلفا نبوده؛ بلکه بنابر مصلحت جامعه و برای جلوگیری از اختلاف در جامعه نوپای اسلام بوده است. در عصر حاضر نيز مراجع عاليقدر، برای حفظ وحدت، به زائران مدينه و مکه تأکيد مي‌کنند که بدون عذر از شرکت در نماز جماعت دريغ نورزند.
پاسخ تفصیلی:
در مورد اینکه آیا امام علی(علیه السلام) پشت سر خلفا نماز می خوانده است یا نه؟ باید گفت: اهل تسنن برای مشروع جلوه دادن حکومت خلفا از بعضی روایات استفاده کرده اند که امام علی(علیه السلام) در جماعت آنها شرکت می کرده است.
در این زمینه روایات مختلفی وجود دارد:
از بعضی منابع استفاده می شود که امام علی(علیه السلام) در جماعتشان شرکت می کردند؛ ولی نمازشان را فرادا می خواندند چنانکه در تفسير قمي آمده است: «حضر المسجد و وقف خلف أبى بكر و صلّى لنفسه» امام علی(علیه السلام) در مسجد حاضر مي‌شد و پشت سر أبي بكر مي‌ايستاد؛ اما نماز را فرادي مي‌خواند(1).
روایت دیگر از طبرسى در احتجاج است که می نویسد: «و حضر المسجد و صلّى خلف أبي بكر»، «امام علی(علیه السلام) در مسجد حاضر می شد و پشت سر ابوبکر نماز می خواند»(2).
در جواب باید گفت:
اولاً: سند اين روايت مرسل است؛ زيرا طبرسي روايت را مستقيماً و بدون ذكر واسطه از حماد بن عیسی از امام صادق(عليه السلام) نقل مي‌كند؛ در حالي كه حماد بن عيسي متوفاي 19 هـ و خود طبرسي متوفاي 548 هـ است.
ثانيا: ظاهرا مصدر كلام طبرسي روايتي است كه در تفسير قمي وجود دارد، وي از پدرش ابراهيم بن هاشم، از ابن أبي عمير، از عثمان بن عيسي و حماد بن عيسي از امام صادق(عليه السلام) نقل كرده است. اين روايت هر چند از نظر سند مشكلي ندارد؛ اما از نظر دلالت چيز ديگري را ثابت مي‌كند.
برفرض قبول این روایات نمی شود گفت این عمل دلیل بر مشروع شمردن حکومت خلفا بوده؛ بلکه بنا بر مصلحت جامعه و برای جلوگیری از اختلافات در جامعه نوپای اسلام بوده است. و امام علي(علیه السلام) هم مصالح اسلام را برهر چيز مقدم مي‌داشتند. چرا که آن حضرت در مسئله امامت که مهمتر از موضوع نماز بود، به خاطر مصالح اسلام و مسلمانان سکوت اختيار کرد.
و علاوه بر آن منطقی به نظر نمی رسد که مثلا امام 25 سال در آن جامعه زندگی کرده باشد و پشت سر هیچ یک از خلفا نماز نخوانده باشد، و هیچ مشکلی هم برایش پیش نیامده باشد و منابع هم هیچ اشاره ای به این موضوع نکرده باشند.
و از طرف دیگر در آن زمان به علت محدود و کوچک بودن شهرها و هم به دلیل فضای معنوی جامعه و تاکید بر ارزش فراوان نماز جماعت تقریبا اقامه نماز در مسجد و به امامت خلیفه مسلمین یک سنت بود و همه مردم نماز را به جماعت در مسجد اقامه می کردند. از این رو عدم شرکت امام در مسجد با توجه به تمام موارد ذکر شده به علاوه همسایه مسجد بودن، یک مسئله عادی نیست که بشود به راحتی از کنار آن گذشت.
و بنابر هر دو صورت حضور امام علی(علیه السلام) در مسجد، نمی تواند تاییدی بر مشروع بودن خلافت خلفا باشد.
در عصر حاضر نيز مراجع عاليقدر، به زائراني که به مدينه و مکه مشرّف مي‌شوند، تأکيد مي‌کنند که در نماز جماعت آنان شرکت نمايند و بدون عذر، از شرکت در نماز جماعت دريغ نورزند، هر چند كه فرقه هاي اسلامي، اختلاف نظر هايي دارند، اما مصلحت اسلام در اين است كه همه مسلمانان در مقابل دشمن مشترك با هم متحد شوند. بی تردید اين ديدگاه نشأت گرفته از سيرة و سنّت امامان معصوم به خصوص امام علي(علیه السلام) بوده است.
در این زمینه روایات مختلفی وجود دارد:
از بعضی منابع استفاده می شود که امام علی(علیه السلام) در جماعتشان شرکت می کردند؛ ولی نمازشان را فرادا می خواندند چنانکه در تفسير قمي آمده است: «حضر المسجد و وقف خلف أبى بكر و صلّى لنفسه» امام علی(علیه السلام) در مسجد حاضر مي‌شد و پشت سر أبي بكر مي‌ايستاد؛ اما نماز را فرادي مي‌خواند(1).
روایت دیگر از طبرسى در احتجاج است که می نویسد: «و حضر المسجد و صلّى خلف أبي بكر»، «امام علی(علیه السلام) در مسجد حاضر می شد و پشت سر ابوبکر نماز می خواند»(2).
در جواب باید گفت:
اولاً: سند اين روايت مرسل است؛ زيرا طبرسي روايت را مستقيماً و بدون ذكر واسطه از حماد بن عیسی از امام صادق(عليه السلام) نقل مي‌كند؛ در حالي كه حماد بن عيسي متوفاي 19 هـ و خود طبرسي متوفاي 548 هـ است.
ثانيا: ظاهرا مصدر كلام طبرسي روايتي است كه در تفسير قمي وجود دارد، وي از پدرش ابراهيم بن هاشم، از ابن أبي عمير، از عثمان بن عيسي و حماد بن عيسي از امام صادق(عليه السلام) نقل كرده است. اين روايت هر چند از نظر سند مشكلي ندارد؛ اما از نظر دلالت چيز ديگري را ثابت مي‌كند.
برفرض قبول این روایات نمی شود گفت این عمل دلیل بر مشروع شمردن حکومت خلفا بوده؛ بلکه بنا بر مصلحت جامعه و برای جلوگیری از اختلافات در جامعه نوپای اسلام بوده است. و امام علي(علیه السلام) هم مصالح اسلام را برهر چيز مقدم مي‌داشتند. چرا که آن حضرت در مسئله امامت که مهمتر از موضوع نماز بود، به خاطر مصالح اسلام و مسلمانان سکوت اختيار کرد.
و علاوه بر آن منطقی به نظر نمی رسد که مثلا امام 25 سال در آن جامعه زندگی کرده باشد و پشت سر هیچ یک از خلفا نماز نخوانده باشد، و هیچ مشکلی هم برایش پیش نیامده باشد و منابع هم هیچ اشاره ای به این موضوع نکرده باشند.
و از طرف دیگر در آن زمان به علت محدود و کوچک بودن شهرها و هم به دلیل فضای معنوی جامعه و تاکید بر ارزش فراوان نماز جماعت تقریبا اقامه نماز در مسجد و به امامت خلیفه مسلمین یک سنت بود و همه مردم نماز را به جماعت در مسجد اقامه می کردند. از این رو عدم شرکت امام در مسجد با توجه به تمام موارد ذکر شده به علاوه همسایه مسجد بودن، یک مسئله عادی نیست که بشود به راحتی از کنار آن گذشت.
و بنابر هر دو صورت حضور امام علی(علیه السلام) در مسجد، نمی تواند تاییدی بر مشروع بودن خلافت خلفا باشد.
در عصر حاضر نيز مراجع عاليقدر، به زائراني که به مدينه و مکه مشرّف مي‌شوند، تأکيد مي‌کنند که در نماز جماعت آنان شرکت نمايند و بدون عذر، از شرکت در نماز جماعت دريغ نورزند، هر چند كه فرقه هاي اسلامي، اختلاف نظر هايي دارند، اما مصلحت اسلام در اين است كه همه مسلمانان در مقابل دشمن مشترك با هم متحد شوند. بی تردید اين ديدگاه نشأت گرفته از سيرة و سنّت امامان معصوم به خصوص امام علي(علیه السلام) بوده است.
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.