آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

عبدالرزّاق بن همّام صنعانى حدیث تشبیه را با سند خود از مَعمَر، و او از زُهرى، و وى از سعید بن مسیّب، روایت نموده که ابوهریره نقل کرده: رسول خدا(ص) در حالى که در بین یاران خویش نشسته بود، فرمود: اگر مى خواهید دانش آدم، همّت نوح، خوى ابراهیم، نیایش موسى، روش و آیین عیسى و سیرت و بردبارى محمّد(ص) را ببینید، به این کسى بنگرید که به سویتان مى آید. آن مرد على بن ابى طالب بود. روایت کنندگان این حدیث، همگى، از راویان کتب صحاح اند و همین براى [تصدیق] عدالت و اعتبار و بزرگى ایشان، بس است.

عبدالرزّاق بن همّام صنعانى حدیث تشبیه را با سند خود از مَعمَر، و او از زُهرى، و وى از سعید بن مسیّب، روایت نموده که ابوهریره نقل کرده است: رسول خدا(صلى الله علیه وآله) در حالى که در انجمنى از یاران خویش نشسته بود، فرمود:
«إنْ تَنْظُرُوا إلى آدَمَ فی عِلْمِهِ وَ نوح فی هَمِّهِ وَ إبراهیمَ فی خُلْقِهِ وَ مُوسَى فی مُناجاتِهِ وَ عیسى فی سُنَنِهِ وَ مُحَمَّد فی هَدْیِهِ وَ حِلْمِهِ، فَانْظُرُوا إلى هذَا الْمـُقْبِلِ».
(اگر مى خواهید دانش آدم، همّت [یا اندوه] نوح، خوى ابراهیم، نیایش موسى، روش و آیین عیسى و سیرت و بردبارى محمّد(صلى الله علیه وآله) را ببینید، به این کسى بنگرید که به سویتان مى آید).
پس مردمان همه، ( براى دیدن آن مرد) گردن کشیدند. آن مرد على بن ابى طالب بود.
روایت کنندگان این حدیث، همگى، از راویان کتب صحاح اند و همین براى [تصدیق] عدالت و اعتبار و بزرگى ایشان، بس است. با این وصف، برخى از سخنان دانشمندان اهل تسنّن را در حقّ هر یک از ایشان، به ترتیب، مى آوریم:
شرح حال عبدالرزّاق
1. سمعانى مى نویسد: درباره ابوبکر، عبدالرزّاق بن همّام صنعانى گفته شده است که: مردم، پس از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) آن سان که [براى فراگیرى دانش] به سوى عبدالرزّاق کوچ کردند، به سوى هیچ کس کوچ نکردند.(1)
2. ابن خلّکان مى نویسد: ابوبکر، عبدالرزّاق بن همّام بن نافع صنعانى، هم پیمان قبیله حمیر . . . وى از مَعمَر بن راشد ازدى، هم پیمان بصره اى قبیله ازد، اوزاعى، ابن جریج و دیگران روایت کرده است. پیشوایان آن عصر، همچون سفیان بن عُیَیْنَه ـ که از اساتید اوست ـ احمد بن حنبل، یحیى بن معین و دیگران، از وى روایت کرده اند. ولادت او در سال 126 و درگذشتش در ماه شوّال سال 211 در یمن بوده است. خدایش رحمت کند.(2)
3. ذهبى مى نویسد: ابوبکر، عبدالرزّاق بن همّام بن نافع، از بزرگان و سرشناسان است.(3)
شرح حال مَعمَر بن راشد
معمر بن راشد بصرى استاد شیخ عبدالرزّاق بن همّام صنعانى است.
1. نووى درباره وى مى گوید: امام و محدّث نامى، معمر بن راشد: نام او در مواضعى از «المختصر» یاد شده است... او یار و همراه زهرى و استاد عبدالرزّاق است.
ابن معین گفته است: مَعْمر در ثبت احادیث زهرى، بر ابن عُیَیْنَه برترى دارد. برترین مردمان در ثبت احادیث زهرى، مالک و مَعْمر و یونس اند.
احمد بن عبدالله گفته است: معمر در صنعاى یمن سکونت گزید و در آنجا ازدواج کرد. سفیان به نزد او آمد و در آنجا از وى حدیث شنید. معمر نیز از سفیان حدیث شنید.
همگان در وثاقت و جلالت معمر اجماع دارند. بخارى و مسلم از وى روایت کرده اند.(4)
2. ذهبى مى نویسد: ابوعروه، معمر بن راشد ازدى «عالم یمن» از زهرى و همّام روایت کرده است و غندر و ابن مبارک و عبدالرزّاق از وى روایت نموده اند.(5)
شرح حال زُهرى
1. ابن حبّان مى نویسد: ابوبکر، محمّد بن مسلم بن عبیدالله بن عبدالله بن شهاب بن عبدالله بن حرب بن زهرة بن کلاب زهرى قرشى، ده تن از اصحاب رسول خدا(صلى الله علیه وآله) را دیده است. او از داناترین و آشناترین مردم به متون اخبار و ثبت آنهاست. وى فقیه و فاضل بود. افراد پر شمارى از وى حدیث نقل کرده اند.(6)
2. ذهبى مى نویسد: [ زهرى] از بزرگان و سرشناسان است. وى از ابوعمر و سهل روایت کرده است. روایات وى از ابوهریره در صحیح ترمذى و از رافع بن خدیج در سنن نسائى، آمده است. یونس و معمر و مالک و ... از او روایت کرده اند.
ابن مدینى گفته است: نزدیک به دوهزار حدیث از زهرى روایت شده است. و ابوداوود نوشته است: زهرى بیش از هزار حدیث را با ذکر سند روایت کرده است. از وى دوهزار و صد حدیث نقل شده که نیمى از آن مسند است.(7)
شرح حال سعید بن مسیّب
سعید بن مسیّب همان کسى است که زهرى این حدیث شریف را از او روایت کرده است. وى فقیه مدینه منوّره و امام اهل تسنّن و از تابعان بزرگ است:
1. ذهبى درباره وى مى گوید: امام ابومحمّد مخزومى، سعید بن مسیّب بن حزن، از بزرگان و سرشناسان و سرور تابعان است. وى از عمر و عثمان و سعد، روایت کرده است. و زهرى و قتاده و یحیى بن سعید از او حدیث نقل کرده اند. وى ثقه، حجّت، رفیع الذکر و در علم و عمل، سرآمد بود.(8)
2. ابن حجر مى نویسد: سعید بن مسیّب... یکى از علماى هشتگانه است. دانشمندان بر اینکه مرسلات او صحیح ترین احادیث مرسل است اجماع کرده اند. ابن مدینى گفته: در میان تابعان، کسى را دانشمندتر از او نمى شناسم.(9)
شرح حال ابوهریره
ابوهریره در نزد اهل تسنّن، از صحابه بزرگوار و امامان عالى قدر است و هیچ نیازى به تعدیل و توثیق وى نیست.(10)،(11)