آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

پیامبر(ص) به جابربن عبدالله انصاری فرمود: «بعد از من شخصى از خاندان مرا خواهى ديد كه اسمش اسم من و قيافه اش شبيه قيافه من خواهد بود. او درهاى دانش را به روى مردم خواهد گشود». سالها بعد و در زمان امامت امام سجاد(ع) روزی جابر در کوچه های مدینه کسی را دید که نشانه های پیامبر(ص) بر او صدق می کرد. او کسی جز امام باقر(ع) نبود. از آن پس جابر به پاس احترام پيامبر(ص) و به نشانه عظمت امام باقر(ع) هر روز دوبار به ديدار آن حضرت مى رفت و در مسجد پيامبر(ص) ميان انبوه جمعيت مى نشست.

 جابر كه يكى از صحابه بزرگ پيامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) و از علاقه مندان خاص خاندان نبوت است، مى گويد
روزى پيامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) به من فرمود: «بعد از من شخصى از خاندان مرا خواهى ديد كه اسمش اسم من و قيافه اش شبيه قيافه من خواهد بود. او درهاى دانش را به روى مردم خواهد گشود...». [همچنین در روایتی آمده که پیامبر(صلی الله علیه وآله) فرمود:«سلام مرا به او برسان»]
پيامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) هنگامى این پيشگويى را فرمود كه هنوز حضرت باقر(علیه السلام) چشم به جهان نگشوده بود.
سال ها از اين جريان گذشت، زمان پيشواى چهارم رسيد. روزى جابر از كوچه هاى مدينه عبور مى كرد، چشمش به حضرت باقر افتاد. وقتى دقت كرد، ديد نشانه هايى كه پيامبر(صلی الله علیه وآله) فرموده بود، عينا در او هست.
پرسيد اسم تو چيست ؟
گفت: اسم من محمد بن على بن الحسين است.
جابر بوسه بر پيشانى او زد و گفت: جدت پيامبر به وسيله من به تو سلام رساند!
جابر از آن تاريخ، به پاس احترام پيامبر(صلی الله علیه وآله) و به نشانه عظمت امام باقر(علیه السلام) هر روز دوبار به ديدار آن حضرت مى رفت، او در مسجد پيامبر ميان انبوه جمعيت مى نشست (و در پاسخ بعضى از مغرضين كه از كار وى خرده گيرى مى كردند) پيشگويى پيامبراسلام را نقل مى كرد.
در اينجا تذكر اين نكته لازم است كه جريان ديدار جابر با امام باقر(علیه السلام) و ابلاغ سلام پيامبر به آن حضرت، ضمن روايات مختلف و مضمون هاى مشابه در كتاب هاى: رجال كشى، كشف الغمه، امالى صدوق، امالى شيخ طوسى، اختصاص مفيد و امثال اينها نقل شده است.
اين روايات از دو نظر متناقض به نظر مى رسند:
نخست: از اين جهت كه طبق مفاد بعضى از آنها، جابر امام باقر(علیه السلام) را در يكى از كوچه هاى مدينه ديده است و طبق بعضى ديگر، در خانه امام چهارم و مطابق دسته سوم، حضرت باقر نزد جابر رفته و در آن جا، جابر حضرت را شناخته است.
دوم: در بعضى از اين روايات، تصريح شده است كه جابر در آن هنگام نابينا شده بود، ولى در برخى ديگر آمده است كه جابر با دقت قيافه امام پنجم را نگاه و وارسى كرد. بديهى است كه اين موضوع با نابينايى جابر سازگار نيست.
در پاسخ تناقض نخست بايد گفت كه، در يك نظر دقيق، منافاتى ميان اين احاديث نيست، زيرا قرائن نشان مى دهد كه جابر روى اخلاص و ارادت خاصى كه به خاندان پيامبر داشت، پيشگويى و ابلاغ سلام پيامبر را تكرار مى كرد و مى خواست از اين طريق عظمت امام باقر(علیه السلام) بهتر روشن گردد، بنابراين چه اشكالى دارد كه اين جريان چند بار و در محل ها و مناسبت هاى مختلف تكرار شده باشد؟
اما در پاسخ تناقض دوم اين است كه شايد آن دسته از روايات كه حاكى از ديدن و نگاه كردن جابر است، مربوط به قبل از نابينايى او بوده است چنانكه شيخ مفيد از امام باقر(علیه السلام) نقل مى كند كه حضرت فرمود: نزد جابر بن عبدلله انصارى رفتم و به او سلام كردم. جواب سلام مرا داد و پرسيد: كى هستى؟ و اين بعد از نابينايى او بود...(1) نظير اين حديث را سبط ابن جوزى نيز نقل كرده است.(2)، (3)