آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در آیه 233 سوره بقره، دوران کامل شیرخوارگى دو سال معرفی شده است و در روایات، کمترین مقدار شیرخوارگی، بیست و یک ماه معرفی شده است. ولى مادران حق دارند با توجه به وضع نوزاد و رعایت سلامت او، کمتر از دوسال یا حتی بیست و یک ماه به نوزاد شیر بدهند.

پاسخ این سؤال را مى توان با توجه به آیه 233 سوره «بقره» بدست آورد، خداى متعال مى فرماید: (مادران فرزندان خود را دو سال تمام شیر مى دهند)؛ «وَ الْوالِداتُ یُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَیْنِ کامِلَیْنِ».
«والِدات» جمع «والده»، در لغت عرب، به معنى مادر است، ولى «أُمّ» معنى وسیع ترى دارد که گاه به مادر، یا مادر مادر، و گاه به ریشه و اساس هر چیزى اطلاق مى شود.
در این بخش از آیه، حق شیر دادن در دو سال شیرخوارگى به مادر داده شده، و او است که مى تواند در این مدت از فرزند خود نگاهدارى کند و به اصطلاح حق حضانت در این مدت از آن مادر است، هر چند ولایت بر اطفال صغیر، به عهده پدر گذاشته شده است، اما از آنجا که تغذیه جسم و جان نوزاد در این مدت، با شیر و عواطف مادر پیوند ناگسستنى دارد، این حق به مادر داده شده.
علاوه بر این، عواطف مادر نیز باید رعایت شود؛ زیرا او نمى تواند آغوش خود را در چنین لحظات حساسى از کودکش خالى ببیند و در برابر وضع نوزادش بى تفاوت باشد.
بنابراین، قرار دادن حق حضانت و نگاهدارى و شیر دادن براى مادر، یک نوع حق دو جانبه است که هم براى رعایت حال فرزند است و هم مادر، و تعبیر «أَوْلادَهُنَّ» (فرزندانشان) اشاره لطیفى به این مطلب است.
گر چه ظاهر این جمله، مطلق است، و زنان مطلقه و غیر مطلقه را شامل مى شود، ولى جمله هاى بعد نشان مى دهد: این آیه به زنان مطلقه نظر دارد هر چند مادران دیگر نیز از چنین حقى برخوردارند، اما در صورت نبودن جدائى و طلاق، عملاً اثرى ندارد.
پس از آن مى افزاید: (این براى کسى است که بخواهد دوران شیرخوارگى را کامل کند)؛ «لِمَنْ أَرادَ أَنْ یُتِمَّ الرَّضاعَة».
یعنى مدت شیر دادن طفل، لازم نیست همواره دو سال باشد، دو سال براى کسى است که مى خواهد شیر دادن را کامل کند، ولى مادران حق دارند با توجه به وضع نوزاد و رعایت سلامت او این مدت را کمتر کنند.
در روایاتى که از طرق اهل بیت(علیهم السلام) به ما رسیده، دوران کامل شیرخوارگى دو سال، و کمتر از آن، بیست و یک ماه معرفى شده است.(1)
بعید نیست این معنى از ضمیمه کردن آیه فوق با آیه:  «وَ حَمْلُهُ وَ فِصالُهُ ثَلاثُونَ شَهْراً»؛ (باردارى او و از شیر گرفتنش، سى ماه است)(2) نیز استفاده شود؛ زیرا مى دانیم معمولاً دوران باردارى نُه ماه است و هر گاه آن را از سى ماه کم کنیم بیست و یک ماه باقى مى ماند، که مدت معمولى شیر دادن خواهد بود، بلکه با توجه به این که آنچه در سوره «احقاف» آمده نیز، به صورت الزامى است، مادران حق دارند با در نظر گرفتن، مصلحت و سلامت نوزاد، مدت شیرخوارگى را از بیست و یک ماه نیز کمتر کنند.(3)