آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

وقتی پیامبر(ص) از «مکّه» به سوى «مدینه» هجرت می کرد در سرزمین «جحفه» ـ که فاصله چندانى از «مکّه» ندارد ـ به یاد موطنش «مکّه» افتاد، و آثار فراق در چهره مبارکش نمایان گشت، در اینجا «جبرئیل» آیه 85 سوره قصص را آورد و از طرف خدا وعده داد که به سرزمین اصلیت بازمى گردی. این وعده بزرگ، سرانجام تحقق یافت و پیامبر(ص) با عظمت فراوان به «مکّه» بازگشت.

در آیه (85) سوره «قصص» می خوانیم: «إِنَّ الَّذِی فَرَضَ عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لَرادُّکَ إِلى مَعاد قُلْ رَبِّی أَعْلَمُ مَنْ جاءَ بِالْهُدى وَ مَنْ هُوَ فِی ضَلال مُبِین»؛ (آن کس که قرآن را بر تو فرض کرد، تو را به جایگاهت [= زادگاهت] بازمى گرداند! بگو: «پروردگار من از همه بهتر مى داند چه کسى [برنامه] هدایت آورده، و چه کسى در گمراهى آشکار است»!)
شأن نزول:
جمعى از مفسرین، شأن نزولى براى آیه فوق از «ابن عباس» نقل کرده اند که مضمونش چنین است:
هنگامى که پیامبر(صلى الله علیه وآله) به قصد هجرت، از «مکّه» به سوى «مدینه» مى آمد، به سرزمین «جحفه» ـ که فاصله چندان زیادى از «مکّه» ندارد ـ که رسید، به یاد موطنش «مکّه» افتاد، شهرى که حرم امن خدا است، و «خانه کعبه» که قلب و جان پیامبر(صلى الله علیه وآله) با آن پیوند ناگسستنى داشت در آنجا است، آثار این شوق که با تأثر و اندوه آمیخته بود، در چهره مبارکش نمایان گشت، در اینجا پیکِ وحىِ خدا «جبرئیل» نازل شد و پرسید: آیا به راستى به شهر و زادگاهت اشتیاق دارى؟
پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرمود: آرى.
جبرئیل عرض کرد: خداوند این پیام را براى تو فرستاده: «إِنَّ الَّذِی فَرَضَ عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لَرادُّکَ إِلى مَعاد...»؛ (آن کس که این قرآن را بر تو فرض کرده است، تو را به سرزمین اصلیت بازمى گرداند...).(1)
و مى دانیم این وعده بزرگ، سرانجام تحقق یافت و پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) پیروزمندانه با ارتشى نیرومند و قدرت و عظمت فراوان به «مکّه» بازگشت و حرم امن خدا بدون جنگ و خون ریزى به تسلیم او در آمد.
بنابراین آیه فوق یکى از پیشگوئى هاىِ اعجازآمیز قرآن است که چنین خبرى را به طور قطع و بدون هیچ قید و شرط، بیان کرده و بعد از مدت کوتاهى تحقق یافت.(2)