آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

برخی ذکر را قرآن و زبور را سایر کتب آسمانی دانسته اند ولی با توجه به تعبیراتى که در آیه به کار رفته منظور از زبور، کتاب مزامیر داود(ع) و ذکر به معنى تورات است.

در آیه فوق مى خوانیم: (در زبور بعد از ذکر چنین نوشتیم که سرانجام بندگان صالح من [حکومت] زمین را به ارث خواهند برد)؛ «وَ لَقَدْ کَتَبْنا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الاْ َرْضَ یَرِثُها عِبادِیَ الصّالِحُونَ».
گر چه «زبور» در اصل، به معنى هر گونه کتاب و نوشته است، ولى در قرآن مجید، در دو مورد از سه موردى که این کلمه به کار رفته، اشاره به «زبور» داود است و بعید به نظر نمى رسد که مورد سوم یعنى آیه مورد بحث نیز به همین معنى باشد.
«زبور داود» یا به تعبیرى که در کتب «عهد قدیم» آمده «مزامیر داود» عبارت است از مجموعه اى از مناجات ها، نیایش ها و اندرزهاى داود(علیه السلام) پیامبر.
بعضى از مفسران نیز احتمال داده اند: منظور از «زبور» در اینجا تمام کتب انبیاى پیشین است. (1)
ولى بیشتر ـ با توجه به دلیلى که ذکر کردیم ـ به نظر مى رسد «زبور» همان کتاب «مزامیر داود» باشد، به خصوص این که در «مزامیر» موجود، عباراتى وجود دارد که عیناً مطابق با آیه مورد بحث است .
«ذِکر» در اصل، به معنى یادآورى و یا چیزى که مایه تذکر و یادآورى است و در آیات قرآن به همین معنى به کار رفته، گاهى نیز به کتاب آسمانى موسى(علیه السلام)یعنى «تورات» اطلاق شده مانند آیه 48 سوره انبیاء: «وَ لَقَدْ آتَیْنا مُوسى وَ هارُونَ الْفُرْقانَ وَ ضِیاءً وَ ذِکْراً لِلْمُتَّقِین».
و گاه این عنوان در مورد قرآن استعمال شده، مانند آیه 27 سوره «تکویر»: «إِنْ هُوَ إلا ذِکْرٌ لِلْعالَمِین».
لذا بعضى گفته اند: منظور از «ذکر» در آیه مورد بحث قرآن است و «زبور» تمام کتب انبیاء پیشین و کلمه«مِنْ بَعْدِ» تقریباً معادل کلمه «علاوه بر» در فارسى خواهد بود. (2)
و به این ترتیب معنى آیه چنین مى شود: (ما علاوه بر قرآن در تمام کتب انبیاء پیشین نوشتیم که سرانجام سراسر روى زمین در اختیار بندگان صالح خدا قرار خواهد گرفت).
ولى با توجه به تعبیراتى که در آیه به کار رفته، ظاهر این است که: منظور از «زبور»، کتاب داود(علیه السلام) و «ذکر» به معنى «تورات» است.
و با توجه به این که: «زبور» بعد از «تورات» بوده، تعبیر«مِنْ بَعِْد» نیز حقیقى است، و بر این اساس معنى آیه چنین مى شود: (ما در زبور، بعد از تورات، چنین نوشتیم که: این زمین را بندگان صالح ما به ارث خواهند برد).
در اینجا این سؤال پیش مى آید: چرا در میان کتب آسمانى، تنها از این دو کتاب نام، برده شده است؟
پاسخ این است که: این تعبیر، ممکن است به خاطر آن باشد که: داود، یکى از بزرگترین پیامبرانى بود که تشکیل حکومت حق و عدالت داد و بنى اسرائیل نیز مصداق روشن قوم مستضعفى بودند که بر ضد مستکبران قیام کردند و دستگاه آنها را در هم پیچیدند و وارث حکومت و سرزمین آنها شدند. (3)