آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

تفسیرهاى مختلفى مفسران در این زمینه نقل کرده اند، که همه در واقع به یک چیز باز مى گردد:
بعضى آن را به معنى اسلام. بعضى به معنى قرآن. بعضى به پیامبر و امامان راستین. و بعضى آن را به آئین «اللّه» که جز آن را قبول نمى کند، تفسیر نموده اند.
تمام این معانى بازگشت به همان دین و آئین الهى در جنبه هاى اعتقادى و عملى مى کند.

آن گونه که از بررسى آیات قرآن مجید بر مى آید «صراط مستقیم» همان آئین خداپرستى، دین حق و پایبند بودن به دستورات خدا است، چنان که در سوره «انعام» آیه 161 مى خوانیم: «قُلْ إِنَّنِى هَدانِى رَبِّی إِلى صِراط مُسْتَقیم دیناً قِیَماً مِلَّةَ إِبْراهیمَ حَنیفاً وَ ما کانَ مِنَ الْمُشْرِکین»؛ (بگو خداوند مرا به صراط مستقیم هدایت کرده: به دین استوار، آئین ابراهیم که هرگز به خدا شرک نورزید).
در اینجا «دین ثابت و پا بر جا و آئین توحیدى ابراهیم و نفى هر گونه شرک» به عنوان صراط مستقیم معرفى شده که این جنبه عقیدتى را مشخص مى کند.
اما در سوره «یس» آیات 60 و 61 چنین مى خوانیم: «أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَیْکُمْ یا بَنی آدَمَ أَنْ لاتَعْبُدُوا الشَّیْطانَ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبینٌ * وَ أَنِ اعْبُدُونی هذا صِراطٌ مُسْتَقیمٌ»؛ (اى فرزندان آدم مگر با شما پیمان نبستم که شیطان را پرستش نکنید [به دستورات او عمل ننمائید] * و مرا پرستش کنید این همان صراط مستقیم است).
در اینجا به جنبه هاى عملى آئین حق، اشاره شده که نفى هر گونه کار شیطانى و عمل انحرافى است.
و به گفته قرآن در سوره «آل عمران» آیه 101 راه رسیدن به صراط مستقیم پیوند و ارتباط با خدا است «وَ مَنْ یَعْتَصِمْ بِاللّهِ فَقَدْ هُدِیَ إِلى صِراط مُسْتَقیم».
ذکر این نکته نیز لازم به نظر مى رسد که راه مستقیم همیشه یک راه بیشتر نیست، زیرا میان دو نقطه تنها یک خط مستقیم وجود دارد که نزدیک ترین راه را تشکیل مى دهد.
بنابراین اگر قرآن مى گوید: صراط مستقیم، همان دین و آئین الهى در جنبه هاى عقیدتى و عملى است به این دلیل است که نزدیک ترین راه ارتباط با خدا همان است.
و نیز به همین دلیل است که دین واقعى یک دین بیشتر نیست: «إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللّهِ الإِسْلامُ»؛ (دین در نزد خدا اسلام است).(1)
از اینجا روشن مى شود: تفسیرهاى مختلفى که مفسران در این زمینه نقل کرده اند، همه در واقع به یک چیز باز مى گردد:
بعضى آن را به معنى اسلام.
بعضى به معنى قرآن.
بعضى به پیامبر و امامان راستین.
و بعضى آن را به آئین «اللّه» که جز آن را قبول نمى کند، تفسیر نموده اند.
تمام این معانى بازگشت به همان دین و آئین الهى در جنبه هاى اعتقادى و عملى مى کند.
همچنین روایاتى که در منابع اسلامى در این زمینه وارد شده و هر کدام به زاویه اى از این مسأله اشاره کرده، همه به یک اصل باز مى گردد، از جمله:
از پیامبر(صلى الله علیه وآله) چنین نقل شده: «أَلصِّراطُ الْمُسْتَقِیْمُ صِراطُ الأَنْبِیاءِ وَ هُمُ الَّذِیْنَ أَنْعَمَ اللّهُ عَلَیْهِمْ»؛ (صراط مستقیم راه پیامبران است و همانها هستند که مشمول نعمت هاى الهى شده اند).(2)
از امام صادق(علیه السلام) مى خوانیم که در تفسیر آیه «اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقیمَ» فرمود: «أَلطَّرِیْقُ وَ مَعْرِفَةُ الإِمامِ»؛ (منظور راه و شناخت امام است).(3)
و نیز در حدیث دیگرى از همان امام نقل شده: «وَ اللّهِ نَحْنُ الصِّراطُ الْمُسْتَقِیْمُ»؛ (به خدا سوگند مائیم صراط مستقیم).(4)
در حدیث دیگرى باز از همان امام مى خوانیم که فرمود: صراط مستقیم، امیر مؤمنان على(علیه السلام) است.(5)
مسلّم است پیامبر(صلى الله علیه وآله) و على(علیه السلام) و ائمه اهل بیت(علیهم السلام) همه به همان آئین توحیدى خدا دعوت مى کردند، دعوتى که جنبه هاى اعتقادى و عملى را در بر مى گرفت.
جالب این که «راغب» در کتاب «مفردات» در معنى صراط مى گوید: «صراط» راه مستقیم است، بنابراین مستقیم بودن در مفهوم صراط افتاده، و ذکر آن به صورت توصیف، براى تأکید هر چه بیشتر روى این مسأله است.(6)