حکم اولیّه در اسلام این است که «به بردگی گرفتن انسان آزاد حرام است». در روايتى از حضرت رسول(ص) آمده است: «شَرُّ النَّاسِ مَنْ باعَ النَّاس‏»؛ طبق اين حديث بدترين معاملات معامله انسان است. تدوین احکام برده داری فقط برای خدمت به برده های آن زمان و فراهم شدن زمینه آزادی آنها بود. لغو  پدیده گسترده ‏برده داری به یکباره مقدور و مصلحت نبود. اسلام برای لغو برده داری، «راه های برده گیری را محدود کرد»، «آزادسازی بردگان را کفاره گناهان قرار داد»، «ثواب بسیار زیادی برای آزادی برده قرار داد» و «قرادادهایی (مكاتبه) برای آزادی بردگان بین مالکان و برده ها ایجاد نمود». اسلام تنها در يك مورد و بنا به اقتضای شرایط آن روز اجازه برده گرفتن اسرای جنگی را داده است، که آن نيز جنبه الزامى نداشته است؛ در آن روز زندانى نبود كه بتوان اسيران جنگى را تا روشن شدن وضعشان در زندان نگهداشت، و مصلحت امنیتی نیز نبود همه اسیران را آزاد کنند، لذا راهى جز تقسيم كردن آنها در ميان خانواده ها و نگهدارى به صورت برده وجود نداشت.

اسلام برای لغو برده داری، از راهکارهای متفاوتی استفاده کرده است. در ابتداء راه های برده گیری را محدود کرد؛ از سوی دیگر آزادسازی بردگان را کفاره بسیاری از گناهان قرار داد. از سوی دیگر به مسلمانان توصیه کرد با بردگان همانند عضوی از خانواده خود رفتاری انسانی داشته باشند. اسلام برای بیان ثواب آزادسازی بردگان، ثواب بسیاری از اعمال صالح را به آزاد کردن بردگان تشبیه کرد تا مسلمانان را به این کار تشویق کند.