برخي معتقدند كه «وجدان» مي تواند جاي «تعليمات مذهبي» را بگيرد؛ در حالي كه وجدان نه مي تواند در نقش يك معلّم بزرگ آسماني قرار گيرد و نه مي تواند به عنوان يك مربّي كامل ما را تربيت كند؛ بلكه يك نيروي مراقبت دروني است كه ضمانت اجرائي ندارد و امكان گمراه شدن و فريب خوردن را دارد و نظارتش جنبه عمومي ندارد و بي اعتنايي به آن بر اثر تكرار گناه آنرا ضعيف و ضعيف تر مي كند و منطقه حكومت وجدان محدود تر از منطقه حكومت مذهب است و تأثيرش نيز به مراتب كمتر از منطقه نفوذ مذهب است.

نظارت ها در جهان مادی بر انجام وظایف افراد، ضغیف و محدود است؛ چراكه نمی توان برای هر فردی یک مراقب گذاشت به علاوه شاید خود آن ناظر از وظیفه خود تخلف کند و یا با افراد مجرم همدست شود. بنابراين بهترين راه براي كنترل دائم مردم، زنده كردن وجدان و ارزش های اخلاقی است. آری بر طبق تعاليم دیني، خداوند همیشه مراقب انسان است و او بايد در دادگاه الهی پاسخ گوی اعمال خود باشد.