آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) هفت اثر مهم براى وظيفه شناسى و اداى حقوق متقابل والى و رعيت بيان فرموده كه نخستين آنها عزت و قدرت است و ديگرى هموار شدن مسيرهاى دين و كم رنگ شدن بدعتهاست. سومين اثر برافراشته شدن پرچم عدالت در كشور اسلامى و چهارم هموار شدن راه عمل به آداب دینی. پنجم كه نتيجه آنهاست اصلاح محيط جامعه و ششم اميدوارى به بقا و دوام حكومت و هفتم مأيوس شدن دشمنان است.

در بخشی از خطبه 216 نهج البلاغه به شرح آثار مثبتی كه بر اداى حق والى نسبت به رعيت و حق رعيت نسبت به والى و عدم اداى آنها مترتب مى شود، پرداخته و با عبارات روشن و گويايى اين آثار را يك به يك مى شمارد، مى فرمايد: (هرگاه رعيت حق والى را ادا كند و والى حق رعيت را بپردازد، حق در ميان آنها قوى و نيرومند خواهد شد، مسيرهاى دين خالى از انحراف مى گردد، نشانه هاى عدالت استوار مى شود و سنّتها در مجراى صحيح خويش به كار مى افتد و به اين ترتيب روزگار بر وفق مراد می گردد و مردم به بقاى دولت اميدوار و دشمنان مأيوس خواهند شد)؛ «فَإِذَا أَدَّتِ الرَّعِيَّةُ إِلَى الْوَالِي حَقَّهُ، وَ أَدَّى الْوَالِي إِلَيْهَا حَقَّهَا عَزَّ الْحَقُّ بَيْنَهُمْ، وَ قَامَتْ مَنَاهِجُ الدِّينِ، وَ اعْتَدَلَتْ مَعَالِمُ الْعَدْلِ، وَ جَرَتْ عَلَى أَذْلاَلِهَا(1) السُّنَنُ، فَصَلَحَ بِذلِكَ الزَّمَانُ، وَ طُمِعَ فِي بَقَاءِ الدَّوْلَةِ، وَ يَئِسَتْ مَطَامِعُ الاَْعْدَاءِ».
امام(عليه السلام) در اين بخش از خطبه، هفت اثر مهم براى وظيفه شناسى و اداى حقوق متقابل والى و رعيت بيان فرموده كه نخستين آنها عزت و قدرت است و ديگرى هموار شدن مسيرهاى دين و كم رنگ شدن بدعتهاست. سومين اثر برافراشته شدن پرچم عدالت در كشور اسلامى و چهارم هموار شدن راه عمل به آداب دینی. پنجم كه نتيجه آنهاست اصلاح محيط جامعه و ششم اميدوارى به بقا و دوام حكومت و هفتم مأيوس شدن دشمنان است.
اين امر در عصر رسول خدا(صلى الله عليه وآله) به خوبى آشكار شد. پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) بزرگ ترين ادا كننده حقوق امت بود و اكثريّت قاطع امت نيز حق اطاعت را ادا مى كردند و اين آثار هفت گانه به خوبى نمايان شد؛ ولى در عصر اميرمؤمنان(عليه السلام) هر چند تا حدّ زيادى سنن اسلامى و عدل و داد احيا شد؛ اما به سبب انحرافاتى كه بعد از پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) در مدّت 25 سال يكى پس از ديگرى بروز كرد و سرانجام به شورش مسلمانان بر ضد حكومت عثمان و قتل وى انجاميد، بازگرداندن كامل اين قافله عظيم به مسير اصلى در مدّت كوتاه حكومت اميرمؤمنان على(عليه السلام) و با بقاياى عوامل خطرناكى از حكومتهاى پيشين، مانند معاويه و بنى اميّه و بنى مروان، ميسّر نشد. هر كس اين بخش از تاريخ اسلام را به دقت و خالى از تعصب مطالعه كند آنچه را گفتيم تصديق مى كند. مسلمانان، امروز مى توانند با الهام از بيانات حساب شده بالا و با انسجام زمامداران و توده هاى مردم، عزت و قدرت خود را باز يابند.(2)